Ongeloof maakt plaats voor onzekerheid

• Hans Brom

  Buitenlandredacteur

Ze liggen er weer, de bloemen en de kaarsen rond het beeld van Marianne op Place de la République. Maar het is een fractie van de bloemenzee die hier begin januari lag.

Toen, direct na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo, was dit symbool van de Franse republiek het brandpunt van verdriet en saamhorigheid. Een zee van mensen stond er. Nu staat er een handjevol Fransen.

Voor een deel komt dat door de angst om een doelwit te zijn. Agenten in burger lopen tussen de mensen en vragen om ze om door te lopen. "Voor uw eigen veiligheid", zeggen ze er verontschuldigend bij. Wat ook speelt, is het advies binnen te blijven. De vijand loert overal en is onvoorspelbaar.

Het is de angst die hier leeft. Je hoeft geen redacteur te zijn van een blad dat Mohammedcartoons publiceert om te worden aangevallen. Sinds gisteravond heerst het besef dat iedereen op elk moment doelwit kan zijn. Tijdens een avondje uit, als je zit te eten, als je naar een bandje staat te luisteren.

En ook dat is een verschil met de periode na de aanslag op Charlie Hebdo. Toen heerste er ongeloof en verontwaardiging. Nu heerst de onzekerheid.

De mensen die rond het beeld van Marianne staan, kijken geschrokken op als een skateboardend jongetje met een knal van een muurtje springt. Onder andere omstandigheden een normaal stadsgeluid, nu de echo van een geweerschot.

Dat geldt ook voor de sirenes, die altijd door de straten van Parijs klinken. Nu wordt ieder zwaailicht nagekeken. "Wat zou er nu weer aan de hand zijn? Moeten we wegwezen hier?"

'We zullen dit weerstaan'

Henri-Charles is een van de pakweg honderd mensen die naar Place de la République is gekomen. Hij wil erbij zijn, zegt hij, solidariteit tonen. "Ik heb een Lotharings kruis gelegd van kaarsen. Dat is het teken van het Franse verzet in de Tweede Wereldoorlog. De Fransen zullen ook dit weerstaan. Met z'n allen staan we hier voor waarden die we niet zullen loslaten.

Een donkere jongen, diep weggedoken in zijn capuchon, heeft er weinig vertrouwen in. "Ze komen terug. Of dat nu vanavond is, of morgen of volgende week, ze komen terug."

Hennie is een Nederlandse toerist, boekte twee maanden geleden een lang weekend en kwam vanmorgen aan. Geen moment heeft hij erover gedacht om zijn reisje te annuleren. "Nee hoor", zegt hij, "Het is niet anders dan anders hier. Ook in de metro. Hoewel, ik moet eerlijk zeggen, je gaat wel beter opletten. Ik ga niet meer zomaar naast iemand zitten. Dat heb ik anders nooit, maar nu wel."

Onverbiddelijk komt er een agent in burger op ons af. "Heren, wilt u doorlopen, u moet hier niet allemaal op een kluitje blijven staan. Dan bent u veel te kwetsbaar. 130 doden is meer dan genoeg."