Hitler-biograaf verwacht geen derde wereldoorlog

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Europa beleeft zware tijden, maar het zal niet leiden tot een Derde Wereldoorlog. Dat is de overtuiging van de Britse historicus Ian Kershaw. Hij vergeleek de huidige situatie met een aantal grote crises uit de vorige eeuw. Zijn nieuwste boek, De Afdaling in de hel, is net verschenen.

De 72-jarige Kershaw, hoogleraar moderne geschiedenis aan de universiteit van Sheffield, is bekend van zijn biografie van Adolf Hitler. De Brit staat te boek als een van de grootste kenners van nazi-Duitsland. In zijn nieuwste werk beschrijft hij hoe het kwam dat 'de eerste hel', de Eerste Wereldoorlog, werd gevolgd door een tweede, de Tweede Wereldoorlog.

Volgens de historicus is de Tweede Wereldoorlog het resultaat van vier factoren. Hij schrijft dat etnisch en racistisch nationalisme, conflicten over de nieuwe landsgrenzen na de Eerste Wereldoorlog, de hevige strijd tussen sociale klassen en de wereldwijde economische crisis leidden tot een nieuwe explosie van geweld.

"Ik wilde beschrijven hoe dat allemaal in zo'n korte tijd kon gebeuren", zegt Kershaw. "Met behulp van stemmen uit die tijd. Zoals bijvoorbeeld de memoires van de burgemeester van een Pools dorp uit de jaren 20. Hem deed de oorlog denken aan de dertigjarige oorlog uit de zeventiende eeuw. Het was in Polen anders dan in het westen van Europa."

Het boek laat zien tot welke verschrikkelijke misdaden de mens in staat is. Kershaw beschrijft echter ook hoe mensen na totale vernietiging in staat zijn om een nieuwe beschaving op te bouwen. De Brit is gefascineerd door die ontwikkeling. Hij ziet Duitsland als lichtend voorbeeld. "Dat land is nu het meest tolerant voor de vluchtelingen, is goed bezig met integratie en laat zich niet langer leiden door nationalistische agressie. Dat is het grote verschil met toen."

De historicus ziet ook gelijkenissen tussen toen en nu. Hij denkt desondanks niet dat het de komende jaren tot een nieuwe wereldoorlog komt. "Er is niet zo’n heftige combinatie van factoren als toen. De economische crisis is erg genoeg, maar niet zo zwaar als in de jaren dertig. Grensconflicten kennen we niet meer en de klassenstrijd is diffuus."

Volgens de historicus benadert Europa problemen nu op een andere manier. "De mentaliteit is sterk veranderd", zegt hij. "Bijvoorbeeld, nog niet zo lang geleden was homoseksualiteit een misdaad. Nu hebben we het homohuwelijk. Er zijn zeker spanningen, maar op politiek en economisch vlak zal Europa deze storm overleven."