Ministerie moet geweten hebben van foto-deal Volkert

Het ministerie van Veiligheid en Justitie moet op verschillende plaatsen op de hoogte zijn geweest van de in scene gezette fotoshoot van Volkert van der Graaf. Dat blijkt uit een reconstructie op basis van gesprekken van de NOS met bronnen rond het ministerie.

Een hooggeplaatste justitiebron zegt dat meerdere betrokken ambtenaren volledig op de hoogte waren gesteld van het plan om Van der Graaf te laten fotograferen, om hem zo te beschermen tegen een fotografenjacht. Minister Van der Steur (VVD) zei dinsdag nog in de Kamer dat het Openbaar Ministerie het pas een dag van tevoren wist.

OM-topman

Staand beleid is dat medewerkers van het Openbaar Ministerie politiek gevoelige zaken melden bij het college van procureurs-generaal. Dat moet de bewuste kwesties vervolgens melden aan het ministerie.

Daardoor is er veelvuldig contact tussen de hoogste baas van het OM, Herman Bolhaar, en de minister. Ten tijde van de voorwaardelijke vrijlating van Van der Graaf was dat VVD'er Ivo Opstelten. De vraag is of Bolhaar wist van de fotodeal en het niet heeft verteld, of er zelf ook niet van wist.

Inmiddels is door advocaat Franken bekendgemaakt dat Van der Graaf na zijn vrijlating werd beveiligd. Bronnen bevestigen aan de NOS dat deze beveiligingsklus vanwege gevaar voor de nationale veiligheid in handen was van de NCTV, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Die valt onder het ministerie en de Dienst Persoonsbeveiliging van de NCTV is dus de verantwoordelijkheid van de minister.

Ook de Nationaal Coördinator heeft geregeld contact met de minister over de belangwekkendste dossiers. Het ligt voor de hand dat de beveiliging van de moordenaar van Pim Fortuyn een van die dossiers is, en als zodanig met de minister is besproken. Dat geldt ook voor een zwaar bewaakte fotoshoot die speciaal wordt gepland voor het vergroten van de veiligheid van Van der Graaf.

In een contract moest de fotograaf tekenen voor geheimhouding, op straffe van een boete van 25.000 euro. De juridische afwikkeling met de fotograaf is volgens advocaat Franken overigens niet door het OM of de NCTV geregeld, dat heeft hij zelf gedaan. "Met behulp van een advocaat die is gespecialiseerd in het opstellen van contracten", zegt Franken.

Vrijlating

In de eerste helft van 2014 zijn er meerdere rondetafelgesprekken geweest met de top van het ministerie, het OM, de reclassering en de politie over de op handen zijnde vrijlating van Van der Graaf en de gevolgen daarvan. Toenmalig staatssecretaris Teeven was een tegenstander van vervroegde vrijlating en hij was ook bij deze gesprekken aanwezig.

Na uitgebreid onderzoek bleek dat er geen juridische grond was de voorwaardelijke vrijlating tegen te houden. Toen is besloten de beveiliging van Van der Graaf na zijn vrijlating op 2 mei 2014 bij de NCTV neer te leggen. Teeven zegt dat hij niet vooraf op de hoogte is gesteld van het plan Van der Graaf te laten fotograferen.

De foto van Van der Graaf verscheen op 17 juni 2014 in De Telegraaf. Teeven wist dat niet maar had het graag geweten, zo zei hij nog afgelopen dinsdag.

Ook Van der Steur zei vorige week in de Tweede Kamer: "Uit informatie die ik van het Openbaar Ministerie heb gekregen blijkt dat het OM vooraf op de hoogte was dat de foto zou worden gepubliceerd. Het OM werd de dag ervoor door de advocaat van Van der Graaf op de hoogte gesteld dat er een foto werd gemaakt van betrokkene."

Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom ministers en staatssecretarissen niet tot in detail op de hoogte worden gesteld van persoonsbeveiliging en andere veiligheidsoverwegingen van de NCTV en het OM.

Toch is het opmerkelijk dat over zo’n belangrijk dossier als de vrijlating van de moordenaar van Pim Fortuyn kennelijk niet over alles rechtstreeks met de minister of staatssecretaris wordt gecommuniceerd. Zeker in het licht van de betrokkenheid die staatssecretaris Teeven heeft getoond, voorafgaand aan de vervroegde vrijlating.

Volgens de bronnen is het daarom niet verstandig geweest van minister Van der Steur om dinsdag in het vragenuur zo hard te stellen dat zijn ministerie pas een dag van tevoren op de hoogte is gesteld door het OM.

Heikele kwesties

Het ministerie probeert met enige regelmaat heikele kwesties uit het vragenuur te houden, zodat er meer tijd is om de zaak goed uit te zoeken, zeggen bronnen. Voor de minister of staatssecretaris is er dan meer tijd zich goed voor te bereiden. Dat lukte niet met de fotodeal, zodat Van der Steur de Kamervragen moest beantwoorden na een kort intern onderzoek.

Dat liep slecht af, omdat partijen als het OM en advocaat Franken daarna zelf met informatie kwamen die niet strookte met wat Van der Steur had gezegd. En dat had weer een brief van de Tweede Kamer met honderd aanvullende vragen tot gevolg. Kennelijk heeft Van der Steur dit dossier niet goed overgedragen gekregen en was hij niet goed voorbereid.

Van der Steur wacht volgende week een lastig debat waarin hij de Kamer ervan moet overtuigen dat zijn ministerie de zaak onder controle heeft, terwijl hij er zelf net zit: zijn voorganger Opstelten moest in maart het veld ruimen vanwege de zogenoemde Teevendeal. Een soortgelijke zaak waarbij de controle van het ministerie ver te zoeken was.