Groeiende verdeeldheid over ruimhartig asielbeleid Zweden
Zweden is samen met Duitsland koploper in de Europese asielopvang. Veel Zweden steunen dit beleid en zetten zich met tomeloze energie in als vrijwilliger. Maar de weerstand tegen het ruimhartige asielbeleid groeit. Zoals in het plaatsje Norberg, in het centrum van Zweden, met 5000 inwoners. Tot voor kort hadden bewoners nog nooit een vluchteling gezien, nu wonen er ruim 500.
Wie het centrum van Norberg voor het eerst bezoekt, waant zich even terug in de tijd. Van ver zie je de kerktoren boven de omringende bomen uitsteken. Er staan idyllische huisjes in de typisch Zweeds-rode kleur, bewoners rijden rond in pastelkleurige oldtimers en voor de roddels ga je naar de bakkerij die uit de 18de eeuw stamt. Wereldproblemen lijken hier ver weg. Maar even verderop staat de kerk, waar een paar honderd bezoekers zich voor de mis hebben verzameld. Veel van hen komen uit Eritrea. Nog nooit werd de kerk zo goed bezocht.
Het grote aantal vluchtelingen betekent veel improviseren, zowel voor de gemeente als voor de vluchtelingen. De opvangcentra worden gerund door ondernemers die voor weinig geld twee voormalige boerderijen en een jeugdherberg opkochten. De vluchtelingen leven er dicht op elkaar in een klein, afgezonderd wereldje: de afstanden op het platteland zijn groot en stadsbussen zijn er niet. In een van de opvangcentra gingen vluchtelingen in hongerstaking uit protest tegen het feit dat ze opgepropt in kleine, donkere ruimtes zaten.
Geliefde taxichauffeur
De 75-jarige Ulf Engbom kwam op een idee: hij werd als vrijwilliger taxichauffeur voor vluchtelingen en rijdt in zijn rode Volvo rond om ze te transporteren. "Ze hebben deze hulp hard nodig, dus natuurlijk sta ik klaar", aldus Engbom. Hij rijdt ze naar alle mogelijke bestemmingen: de supermarkt, het Rode Kruis, het ziekenhuis, de Migratiedienst of, zoals nu, naar het centrum voor een kop koffie. Om de haverklap klinkt het deuntje van zijn oude Nokia met een nieuwe klant. De vluchtelingen noemen Engbom Morfar, wat opa betekent. Engbom: "Dat berust op een misverstand, maar ik laat het maar zo."
Dit keer haalt hij een groepje vrouwen op in een wijk met lage flats waar veel vluchtelingen met verblijfsvergunning wonen. Communiceren gaat met handen en voeten. Een man uit Syrië wordt op het laatst ook nog in het autootje gepropt. Aangekomen bij de kiosk rolt de groep onder luid gelach uit de auto. Engbom trakteert de kinderen op ijs, terwijl een groepje bewoners rond een tafeltje sceptisch toekijkt. Engbom is een geliefd man, maar de weerstand tegen de vluchtelingen groeit, ook in Norberg. "Vluchtelingen zijn duur en we hebben zelf een tekort aan woningen en banen", zegt een vrouw, geboren en getogen in Norberg.
Anti-immigratiepartij
De anti-immigratie partij Zweden-Democraten profiteert van de vluchtelingenstroom en blijft groeien. Volgens de laatste peilingen hoort de partij tot de grootste, samen met de conservatieven en de sociaal-democraten. Tegelijkertijd geldt in de Zweedse politiek nog steeds een cordon sanitaire: de zeven gevestigde partijen zijn het erover eens dat er kost wat kost niet met de Zweden-Democraten onderhandeld mag worden. Maar het heeft de Zweden-Democraten alleen maar doen groeien, aanvankelijk vooral in de kleinere gemeenten. "Daar zijn vluchtelingen misschien meer zichtbaar", zegt politicoloog Anders Sannerstedt. "Maar op dit moment gooien de Zweden-Democraten bijna overal in Zweden hoge ogen."
Een belangrijke verklaring voor het succes van de anti-immigratiepartij is partijleider Jimmy Åkesson. De partij werd in 1988 opgericht door Zweden uit extreemrechtse kringen. Maar de afgelopen tien jaar werd onder leiding van Åkesson een nultolerantie ingevoerd en werden openlijk racistische partijleden eruit gegooid.
Zweden-Democraten noemt zichzelf nationaal-conservatief en heeft als belangrijkste agendapunt het stoppen van de vluchtelingenstroom naar Zweden. De partij stelt in Zweden als enige aantallen van vluchtelingen ter discussie. Sannerstedt: "De andere partijen discussiëren sinds kort wel over integratieproblematiek. Maar het aantal vluchtelingen staat niet ter discussie: alle partijen zijn het erover eens dat iedereen die recht heeft op asiel, dat ook moet krijgen."
Geen geld
Ook in Norberg zitten de Zweden-Democraten nu voor het eerst in de gemeenteraad. "We hebben geen enkel overzicht over de massale immigratie in Zweden: wie zijn criminelen, wie heeft het echt nodig en wie komt er naar ons land om misbruik van de onze ruime sociale voorzieningen te maken?", zegt gemeenteraadslid Asa-Lena Vestling van de Zweden-Democraten in Norberg. Vestling is het imago van Zweden als humanitair grootmacht zat: "Een erg fijn beeld, maar daar hebben we helemaal geen geld voor. En ook in Norberg hebben we een groot gebrek aan woningen." Volgens de Zweden-Democraten sluiten de gevestigde partijen hun ogen voor subculturen die in voorsteden wonen.
Partijlid Johan Henriksson: "Rellen in voorsteden waarbij er met stenen wordt gegooid en auto's in brand worden gezet, dat is het resultaat van de overtuiging dat al die culturen naast elkaar moeten kunnen leven. Maar vluchtelingen moeten zich aanpassen aan de Zweedse cultuur. Kun je dat niet, dan heb je hier niets te zoeken. We hebben in ieder geval geen plek voor nieuwe vluchtelingen: we kunnen de huidige immigranten niet eens aan."
Begrip
De sociaaldemocratische burgemeester Asa Eriksson wil daar niets van horen. Zij ziet de vluchtelingen als een aanwinst en een kans voor het stadje om eindelijk te groeien. Zo werd pas geleden voor het eerst in lange tijd een nieuwe kleuterschool gebouwd. "Natuurlijk is het vaak lastig om elkaar te begrijpen", aldus Eriksson. "Maar als dat lukt en we maken gebruik van de capaciteiten en de ervaring van deze vluchtelingen, dan worden we daar rijker en beter van. Daar ben ik van overtuigd." Daarom is er volgens Eriksson ook in Norberg plaats voor meer vluchtelingen.
Dit soort discussies interesseert vrijwilliger Ulf Engbom maar weinig. Hij houdt zich vooral bezig met het oplossen van de hier-en-nu problemen van vluchtelingen in Norberg. Na wat koppen koffie uit een plastic bekertje en verschillende ijsje voor de kinderen gaat zijn Nokia. "Kom, kom", zegt hij, terwijl hij de groep zachtjes in zijn rode Volvo duwt. "We moeten verder, naar de bibliotheek."