'Veiligheid na 30 jaar Schengen belangrijker dan vrijheid'
Door correspondent Arjan Noorlander
Vijf minuten voor vertrek. Je springt met je bagage in de trein naar Parijs, je paspoort veilig in de binnenzak. Jarenlang was reizen met de internationale trein net zo makkelijk als reizen binnen Nederland. Maar na de verijdelde aanslag in de Thalys is er vanmiddag in Parijs een spoedvergadering van tien ministers van Binnenlandse Zaken. Zij praten over het invoeren van bagagecontroles en paspoortcontroles op stations.
Ruim dertig jaar geleden is de Europese Unie begonnen met het afbouwen van de grenscontroles. Toen werd in het Luxemburgse stadje Schengen afgesproken dat er geen paspoorten meer gecontroleerd zouden worden binnen Europa. Iedereen moest vrij kunnen reizen met vliegtuig, trein en auto.
Op dit moment zijn er 26 landen aangesloten bij het Schengengebied. Het idee van de open grenzen ligt de laatste weken echter onder vuur door het dreigende terrorisme en de vele migranten uit het Midden-Oosten en Afrika.
Structurele controles
Het herinvoeren van paspoortcontroles druist in tegen de geest van het Schengen-akkoord. Bij hoge uitzondering zijn structurele pascontroles nog toegestaan. Het akkoord staat alleen bij een concrete bedreiging toe dat er maximaal 30 dagen achter elkaar structurele controles worden uitgevoerd.
De afgelopen jaren is een aantal keer van die mogelijkheid gebruik gemaakt, voornamelijk tijdens grote evenementen zoals een EK voetbal of de G7-top in Duitsland. De plannen die nu zullen worden besproken in Parijs lijken de grenzen van het Schengenakkoord op te zoeken en mogelijk zelfs te overschrijden.
Uithollen
De Europese Commissie is negatief over een mogelijke aanpassing van het Schengen-akkoord. Voorzitter Jean-Claude Juncker noemde de open grenzen deze week een van de grootste prestaties van de afgelopen decennia.
Juncker vreest dat nieuwe paspoortcontroles de Schengen-afspraken zullen uithollen. Hij denkt dat landen dan veel vaker controles willen gaan invoeren. Zeker nu de druk op de grenzen door de massale immigratie van de afgelopen maanden zo is toegenomen.
Het verbeteren van reizigersveiligheid stond, waarschijnlijk uit kostenoverwegingen, lager op de prioriteitenlijst.
Prioriteitenlijst
Daarnaast leeft er bij de commissie ergernis over de gezamenlijke aanpak van de treinveiligheid van de afgelopen jaren. Zo werden na de aanslagen van 11 september de controles op de vliegvelden in Europa verscherpt en werd het Schengen-akkoord even aan de kant gezet.
De EU-landen wilden zich echter niet committeren aan soortgelijke afspraken over de internationale treinverbinding. “De landen en spoorbedrijven wilden de afgelopen jaren vooral praten over de aanpak van koperdiefstal en graffiti”, zegt een betrokken Brusselse ambtenaar. "Het verbeteren van reizigersveiligheid stond, waarschijnlijk uit kostenoverwegingen, lager op de prioriteitenlijst."
Vrijheid
Minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie gaat namens Nederland naar het overleg. Hij is terughoudend over de eventuele extra veiligheidsmaatregelen. ”De afgelopen jaren zijn de politiecontroles op stations al verscherpt", zegt Van der Steur. "We doen verder geen mededelingen over de beveiliging.”
De tien ministers uit onder meer Frankrijk, België en Duitsland zullen vandaag hoogstwaarschijnlijk besluiten om de controles voor internationale treinen te verscherpen. Later zal blijken of het Schengen-akkoord daarvoor zal moeten worden aangepast.
Duidelijk is in ieder geval dat het politieke sentiment aan het omslaan is: veiligheid is na dertig jaar even belangrijker dan vrijheid.