'We hadden niet verwacht dat het poolgebied zo snel verandert'

Door verslaggever Martijn Bink

De 55 wetenschappers die de afgelopen tien dagen onderzoek deden op Edgeøya, een eiland ten oosten van Spitsbergen, zijn weer terug in de bewoonde wereld. De expeditie was volgens de organisatoren een groot succes. De bedoeling was om te onderzoeken wat de invloed is van de klimaatverandering op het Noordpoolgebied. Nergens ter wereld gaat die zo snel als daar.

Er waren diverse wetenschappers mee op de expeditie: biologen, geologen, archeologen, glaciologen en klimaatonderzoekers. De samenwerking tussen al die disciplines moest tot nieuwe inzichten leiden.

Kisten vol

Dat is gelukt, volgens Maarten Loonen, de organisator van de expeditie. "We hebben heel grote verschillen ontdekt tussen nu en veertig jaar geleden. Van bepaalde gebieden wisten we precies wat daar in 1977 groeide, hoe de vegetatie eruitzag. We hebben daar nu weer gekeken en we zijn verbaasd. Er zijn stukken die toen helemaal kaal waren en nu begroeid zijn en omgekeerd. We hadden niet verwacht dat de verandering zo snel zou gaan."

De vraag is natuurlijk of dit komt door de opwarming van het poolgebied of dat andere factoren een rol spelen. Voor die conclusies is het nog te vroeg, zegt Loonen. "We gaan met kisten vol informatie naar huis en we moeten dat allemaal nog interpreteren. Dat is het mooie van al die disciplines aan boord. Ik hoop dat het een goed totaalbeeld geeft. En dan durf ik meer te zeggen over de vraag of dit komt door de klimaatverandering of dat er een ander effect plaatsvindt."

IJsbeer

Veel deelnemers zijn enthousiast over de expeditie. Sommigen hadden gehoopt op iets meer tijd om hun onderzoek te doen, maar de plannen werden soms in de war geschopt als er door de gidsen een ijsbeer werd ontdekt op de onderzoeklocaties. In die gevallen ging het niet door: veiligheid boven alles.

"Ik heb grotendeels kunnen doen wat ik wilde doen", vertelt zeebioloog Jaap van der Meer. "Ik heb planktonmonsters genomen op zee. Die zeeslakken neem ik mee naar huis om te kijken wat de invloed is van de verzuring van de zee." Over de samenwerking met andere wetenschappers is Van der Meer nuchter. "Van de archeologen of geologen bijvoorbeeld heb ik niets geleerd. Het was vooral de samenwerking met andere zeebiologen waar ik iets aan had."

Paddenstoelen

Ook Leo Jalink kijkt tevreden terug. Hij is de paddenstoelenexpert en heeft de afgelopen dagen voornamelijk op zijn knieën doorgebracht op zoek naar zwammetjes. Jalink was hier dertig jaar geleden ook al en heeft nu aan de paddenstoelen niet kunnen aflezen dat het klimaat sindsdien is veranderd. "Veel van de soorten die hier toen stonden vind ik nu ook weer. Ik heb geen soorten gezien die heel erg op verandering wijzen."

De geologen die mee waren, bewaren hun conclusies tot later. Ze hebben sedimentkernen verzameld in kleine meertjes en op zee. Geoloog Wim Hoek hoopt uit die monsters af te kunnen leiden wat de invloed van het menselijk handelen is op de klimaatverandering. "We kunnen uit die meertjes misschien wel de afgelopen 3000 jaar aan klimaatgeschiedenis reconstrueren, want klimaatveranderingen zijn van alle tijden. Maar de vraag is natuurlijk wat de bijdrage van de mens is, die boven op de natuurlijke verandering komt."

Kosten

Van tevoren waren er deelnemers die zich afvroegen of het geld niet beter besteed had kunnen worden. Een langere expeditie met minder wetenschappers zou volgens sommigen veel meer kennis opleveren.

Maarten Loonen is het daar niet mee eens, al wil hij wel toegeven dat het hem ook te doen was om aandacht los te maken voor het poolonderzoek. "Het houdt hier niet mee op, nu begint het pas echt. Iedereen heeft kunnen zien wat je hier kunt doen en hoe belangrijk het is om dit schitterende gebied te begrijpen en te beschermen. Het doel van deze expeditie was niet om voor eens en voor altijd op alle vragen een antwoord te geven. Het doel was om betere samenwerking tot stand te brengen en de problemen van verschillende kanten te benaderen. Wat dat betreft hebben we onze doelen helemaal gehaald."