'Indië-herdenking geen nationale feestdag, maar morgen toch een beetje'

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis

Door Koninklijk Huis-redacteur Piet van Asseldonk

Koning Willem-Alexander en minister-president Mark Rutte zijn morgen aanwezig bij de herdenking van de capitulatie van Japan, waardoor 70 jaar geleden een einde kwam aan de bezetting van toenmalig Nederlands-Indië en aan de Tweede Wereldoorlog. Met hun aanwezigheid geven de koning en de premier de herdenking bij het Indisch Monument in Den Haag nationale statuur.

Voor Willem-Alexander is het zijn eerste publieke optreden na zijn vakantie en de eerste keer dat hij als koning aanwezig is bij de Indië-herdenking. Het is gebruikelijk dat het staatshoofd daar om de vijf jaar bij is. Mark Rutte is vaker bij de Indië-herdenking, onder meer omdat zijn vader tijdens de oorlog in Nederlands-Indië aan de Birmaspoorweg werkte.

Nederland kent, naast oorlogsherdenkingen her en der in het land, maar één nationale herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Op 4 mei herdenken we alle slachtoffers, ook die in Nederlands-Indië, en op 5 mei staan we stil bij het einde van die oorlog. De Indië-herdenking is geen officiële nationale feestdag.

Nieuwe oorlog

Met de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945, drie maanden nadat de oorlog in Europa was beëindigd, was het oorlogsleed voor veel Indische Nederlanders nog niet geleden. Bij gebrek aan geallieerde troepen kregen de verslagen Japanse bezetters de opdracht de orde en rust te bewaren totdat de geallieerde troepen de macht konden overnemen. Op dat moment grepen Indonesische onafhankelijkheidsstrijders hun kans en verklaarden zij het land onafhankelijk van Nederland.

Dat werd het begin van een gewapend treffen tussen hen en inderhaast aangevoerde Nederlandse troepen. De bloedige oorlog, die tot eind 1949 duurde, bracht veel Nederlanders en Indonesiërs die aan de kant van Nederland stonden nieuwe oorlogsellende.

Weinig begrip

De mensen die toen tussen de raderen van de geschiedenis werden vermalen, konden bij hun gedwongen (terug)komst naar Nederland aanvankelijk rekenen op weinig begrip voor de verlengde oorlog in Indonesië. Het onderwerp lag in ons land politiek gevoelig en bovendien was iedereen druk met het verwerken van zijn eigen oorlogsleed en met de wederopbouw van het land.

Pas na jaren normaliseerden de betrekkingen tussen Nederland en Indonesië en kwam er meer aandacht voor het oorlogsleed van de Indische Nederlanders; ook in de periode na de Japanse bezetting. In 1988 werd er in Roermond voor de slachtoffers van het naoorlogse conflict in het voormalige Nederlands-Indië het Nationaal Indië-monument opgericht.

Daar is elke eerste zaterdag van september een herdenking met een sterke militaire inslag voor de slachtoffers. In tegenstelling tot de herdenking morgen in Den Haag, is dat wel een officiële nationale herdenking.