'Ik dacht dat ik onder het gebroken glas zat'

• Marieke de Vries

  Correspondent in China

Door correspondent Marieke de Vries in Hiroshima

Bijna niemand let op de tv in de gemeenschappelijke ruimte van het Kurakake-verzorgingstehuis. Om de tien minuten is de verwoestende paddenstoelwolk wel even te zien. Er worden documentaires aangekondigd, herdenkingen, speeches, maar het lijkt de bewoners weinig te boeien. Het karamelcakeje en hun kopje thee zijn nu even belangrijker. Bovendien kunnen ze de film over de eerste atoombom die ooit op een dichtbevolkt gebied werd gegooid in hun eigen hoofd afspelen. Zij waren erbij, 70 jaar geleden.

"Ik was 1,5 kilometer van de plek waar de bom afging. Toen ik omhoogkeek, wist ik niet wat ik zag. Wat was dat felle licht?", zegt Miyoko Hashimoto. Ze was 14 jaar op 6 augustus 1945, morgen zeventig jaar geleden. Ze weet nog precies hoe hulpeloos ze zich voelde: "Na die lichtflits werd ik weggeblazen van de voordeur van mijn huis. Ik keek om me heen en zag overal gewonde mensen. Ze hielden hun handen uitgestrekt en riepen ‘help me, help me’, maar ik wilde zelf ook geholpen worden!"

De Amerikaanse atoombom met de bijnaam Little Boy ontplofte ongeveer 600 meter boven de grond, waardoor de schade nog verwoestender was dan wanneer hij een krater zou hebben geslagen. Geschat wordt dat in één klap 66.000 mensen werden weggevaagd. Veel mensen die binnen de straal van twee kilometer waren liepen ernstige brandwonden op. Hashimoto: "Ik was gewond, meer dan gewond zelfs. Ik dacht dat ik onder het gebroken glas zat. Ik wilde dat het van me af ging en dus rolde ik over de grond. Toen merkte ik dat mijn rug nog in brand stond."

Kanker

Voor het einde van 1945 waren al 140.000 inwoners van Hiroshima gestorven aan de gevolgen van de bom. Voor de overlevenden van het bombardement was hun leven voorgoed veranderd in een constant gevecht tegen kankers en kwalen.

"Door de straling is de structuur van hun chromosomen veranderd. Al hun weefsels en organen zijn aangetast, hun DNA is zelfs veranderd", zegt dokter Nanao Kamada. Hij monitort de Hiroshima-overlevenden al sinds 1962.

Kamada ontdekte dat de bevolking door die genetische mutaties in iedere levensfase te maken kan krijgen met andere vormen van kanker. "Na zeven of acht jaar kregen ze leukemie en na vijftien jaar kregen ze schildklierkanker. Vanaf hun vijftigste kwamen er vaker hersentumoren voor en nu ze bejaard zijn, wordt er vaker prostaat- en darmkanker geconstateerd. Sommige overlevenden krijgen het allemaal."

Werken voor de Amerikanen

Dokter Kamada is de eerste arts die onderzoek kon doen naar de langdurige effecten van nucleaire straling op de mens. Zijn onderzoek wordt wereldwijd gebruikt om patiënten te helpen die aan straling zijn blootgesteld. Maar hij is niet de enige. Twee jaar na de bom begonnen ironisch genoeg ook de Amerikanen een onderzoekscentrum in Hiroshima om de effecten van straling te monitoren.

Mevrouw Hashimoto deed er toelatingsexamen om er te kunnen werken: "Maar de uitslag van het examen werd naar mijn ouderlijk huis gestuurd. Ik kreeg enorm op mijn kop van mijn ouders omdat ik voor de Amerikanen, voor de vijand, wilde werken."

Overlevenden

De ooggetuigen van de eerste atoombom worden ouder en er overlijden er steeds meer. Ook dit jaar zal de burgemeester van Hiroshima weer bijna 5000 namen bijschrijven in het register van de Herdenkingshal van de Slachtoffers in het Vredespark in het centrum.

De inwoners die erbij waren op 6 augustus 1945 hebben altijd met de gevolgen van de bom geleefd. Altijd was er de angst dat ze ziek konden worden, altijd het gevoel dat ze besmet waren, waardoor sommigen nooit konden trouwen of kinderen kregen uit angst voor misvormingen. Er is nooit aangetoond dat het nageslacht van de overlevenden van Hiroshima aangeboren afwijkingen heeft als gevolg van de bom.

Dat de overlevenden inmiddels zo oud zijn verbaasd dokter Kamada niet. "We houden ze zeer scherp in de gaten en testen ze twee keer per jaar", zegt hij. "Iedere vorm van kanker vinden we in een vroeg stadium en die kunnen we dus ook sneller bestrijden. Het gevolg daarvan is een lang leven voor sommigen."