De vakantie van de koning is geen vakantie

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis

Redacteur Piet van Asseldonk schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

Net als veel Nederlanders is ook Willem-Alexander met zijn gezin op vakantie. Of hij die in zijn Griekse strandvilla doorbrengt of elders, wordt om redenen van privacy geheim gehouden. De koning maakt er géén geheim van dat zijn vakantie eigenlijk geen vakantie is.

Tijdens een gesprek met de pers in de marge van de gebruikelijke fotosessie aan de vooravond van zijn vakantie vertelde hij dat hij ook tijdens zijn vakantie gewoon als staatshoofd blijft functioneren: “Je weet niet wat er aankomt, maar ik ben 24/7 bereikbaar. Dat is een deel van mijn mooie werk.” Koningin Beatrix noemde in 2005, toen ze 25 jaar op de troon zat, in een gesprek met Dorien Pessers die continue beschikbaarheid juist ‘een van de moeilijke kanten’ van het koningschap.

'Leuk om te doen'

Willem-Alexander lijkt daar dus minder onder gebukt te gaan. Hij zei zich tijdens zijn vakantie te gaan inlezen voor zijn staatsbezoek aan China in oktober en noemde dat "leuk om te doen". Natuurlijk blijft hij ook continu beschikbaar voor het zetten van zijn handtekening onder besluiten en wetten. Dat doet de koning op zijn, uiteraard streng beveiligde, iPad.

Na terugkomst van vakantie ondertekent hij de originele stukken dan nog een keer handmatig. Met behoud van de originele tekendatum. Dankzij de digitale revolutie zijn de tijden voorbij dat speciale koeriers met te ondertekenen staatsstukken naar het vakantieverblijf van de koning reisden.

Tot ver achter de komma

Het is in ons staatsbestel zeer ongewoon dat er voor een bestuurder tijdens bijvoorbeeld ziekte, vakantie of zwangerschap, geen vervanger klaar staat. Veelal is die vervanging zelfs tot ver achter de komma geregeld. Zoals bijvoorbeeld voor leden van de ministerraad. Als premier Mark Rutte vakantie heeft of om andere redenen zijn ambt niet kan uitoefenen, is vicepremier Lodewijk Asscher zijn vervanger. Is die er ook niet, dan neemt de oudste aanwezige minister de honneurs waar. Ministers worden vervangen door hun staatssecretarissen.

Tijdelijk werk neerleggen

De uitzonderingspositie voor de koning waar het om vervanging of waarneming gaat, hangt samen met het strikt persoonlijke karakter van zijn ambt. Een koning wordt gekozen noch benoemd, maar verwerft zijn functie krachtens geboorte: erfopvolging. In hoogst uitzonderlijke gevallen kan er voor de koning overigens wel degelijk een ‘vervangingsregeling’ van kracht worden.

Zo biedt de Grondwet in artikel 36 Willem-Alexander de mogelijkheid om op eigen initiatief ‘het koninklijk gezag tijdelijk neer te leggen'. Daarvoor is wél een door de Verenigde Vergadering der Staten Generaal goedgekeurde wet nodig. Het koninklijk gezag komt dan, zoals de zaken nu geregeld zijn, in handen van koningin Máxima als regentes.

Geen regeling bedoeld voor een ongestoorde maand koninklijke gezinsvakantie dus. Wél een mogelijkheid voor de koning om zich, bijvoorbeeld in geval van langdurige ziekte of bij gewetensbezwaren rond een wetsvoorstel dat hij niet wil ondertekenen, tijdelijk te laten vervangen.