Meer dwangopnamen gevaarlijke psychiatrische patiënten

• Bas de Vries

  NOS Net-redacteur
• Joséphine Truijman

  Redacteur

Dagelijks worden zes of zeven mensen in Nederland gedwongen opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis omdat ze levensgevaarlijk zijn voor anderen. Burgemeesters beslissen daarover, na een beoordeling door een psychiater.

Het gaat om mensen met een psychiatrische aandoening met een risico dat zij anderen binnen 24 uur doden of ernstig verwonden. Vorig jaar waren er 2323 van dit soort dwangopnamen.

Dat aantal is de afgelopen vijf jaar met 10 procent gestegen, blijkt uit cijfers die psychiater Niels Mulder op verzoek van de NOS heeft opgevraagd en geanalyseerd. Hij is bijzonder hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg in Rotterdam.

Mulder waarschuwt dat uit de cijfers niet kan worden geconcludeerd dat psychiatrische patiënten meer gevaar opleveren dan gewone mensen: "Dat is niet hard te maken als je het afzet tegen het percentage van de 'gewone’ mensen dat in de gevangenis verdwijnt."

Bart van U.

Eind vorige maand presenteerde de commissie-Hoekstra een uiterst kritisch rapport over de zaak van Bart van U. Deze Rotterdammer, die kampt met ernstige psychiatrische problemen, wordt verdacht van de moord op oud-minister Els Borst en op zijn eigen zus. De nieuwe cijfers geven een indicatie van het aantal mensen dat door psychiaters wordt aangemerkt als even gevaarlijk als Van U.

Het gaat hierbij dus om de mensen die al in beeld zijn van de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Het is niet bekend hoeveel bijzonder agressieve mensen pas in het vizier komen van de ggz als het te laat is. Uit onderzoek blijkt dat boven op de totale groep mensen met een ernstige psychische aandoening – 216.000 Nederlanders – nog eens 25 procent buiten beeld blijft.

Een inventarisatie van nieuwsberichten laat zien dat alleen al dit jaar zeker honderd incidenten met agressieve verwarde mensen de kranten hebben gehaald. Het gaat daarbij om personen die hun huis opblazen of daarmee dreigen, op straat mensen verwonden of zelfs doden. In alle gevallen liepen deze mensen vrij rond.

Crisisdienst

In het geval van Bart van U. wilde zijn familie graag dat hij gedwongen zou worden opgenomen. Maar dat is nooit gebeurd, ook omdat hij dat zelf per se niet wilde. Liever zat hij de gevangenisstraf uit die hij nog had openstaan.

Van U. werd wel tien dagen voor de moord op Borst onderzocht door de crisisdienst in Rotterdam. Die concludeerde dat hij geen gevaar vormde voor zichzelf of anderen en dat een zogenoemde inbewaringstelling dus niet nodig was. Volgens Mulder kunnen daar in dit specifieke geval goede redenen voor zijn geweest; een gedwongen opname mag alleen als de psychiater inschat dat er sprake is van acuut gevaar (binnen 24 uur).

Cocaïne
De afgelopen twaalf jaar is het aantal dwangbehandelingen in de ggz met 63 procent gestegen: van ruim 14.000 in 2003 naar meer dan 23.000 vorig jaar. Daarbij gaat het niet alleen om inbewaringstellingen, maar ook onder meer om voorwaardelijke machtigingen, waarbij iemand belooft om bijvoorbeeld bepaalde medicijnen te slikken om gedwongen opname te voorkomen.

De oorzaken van de sterke stijging zijn nog niet goed onderzocht. Maar Mulder en andere wetenschappers zien wel een aantal factoren die mogelijk een rol spelen, zoals een stevige daling van het aantal opnamedagen in psychiatrische ziekenhuizen sinds de jaren 90, het feit dat patiënten in de thuissituatie dichter op de huid gezeten worden en een afnemende tolerantie in de samenleving voor afwijkend gedrag.

Bij de toename van het aantal agressieve mensen zou volgens Mulder ook een verschuiving in het drugsgebruik een rol kunnen spelen: van 'downers' zoals heroïne naar cocaïne en andere 'uppers', waarvan mensen meer opgefokt raken.

Eigen risico

Mulder hoopt dat de ggz meer mogelijkheden krijgt om in echte crisissituaties snel in te grijpen. "Zonder dat er eerst allerlei bureaucratische hobbels moeten worden genomen, zoals een verwijzing door de huisarts voordat de psychiater in actie kan komen."

Ook het eigen risico in de zorg is hem een doorn in het oog. "Met bemoeizorg kun je weigerachtige mensen als Bart van U. soms toch helpen. Maar dat werkt niet als je erbij moet vertellen dat hij 375 euro van de kosten van de behandeling wel zelf moet betalen. Dan wordt het echt kansloos."