Koning en premier hebben het met elkaar getroffen

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis

Redacteur Piet van Asseldonk schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

De publieke agenda van koning Willem-Alexander is tot eind augustus leeg. Gisteren nog even de gebruikelijke fotosessie en nu vakantie. Ook het wekelijkse gesprek van de koning met premier Mark Rutte vervalt. Daar zullen we de komende weken dus niets over horen, maar dat is ook zo als de twee elkaar wel ontmoeten. Want wat ze bespreken, behoort tot het Geheim van Paleis Noordeinde.

Alles wijst erop dat koning en premier, leeftijdsgenoten en allebei in Leiden afgestudeerd als historicus, het met elkaar getroffen hebben. Er is tot nu toe geen wanklank over hun verstandhouding gehoord.

Willem-Alexander houdt zich in het openbaar verre van alles wat met politiek te maken heeft, ook in zijn toespraken en interviews. Daardoor brengt hij de premier niet in verlegenheid.

Ultieme symbool

Op zijn beurt neemt Rutte Willem-Alexander en Máxima steevast behendig in bescherming tegen alle kritiek. Kritiek die veelal de kosten van de monarchie betreft. Het gevolg is dat de koning een apolitiek profiel heeft. Zo zeer zelfs dat hij daardoor het imago dreigt te krijgen van 'staatshoofd voor feesten en partijen'. Dat kan op den duur zijn gezag en het aanzien van de monarchie aantasten.

Bij zijn aantreden liet Willem-Alexander weten dat hij het koningschap vooral ceremonieel wilde invullen. In het tv-interview voor zijn inhuldiging maakte hij duidelijk dat hij lintjes knippen niet als iets minderwaardigs zag, maar als een mogelijkheid om samenbindend te zijn.

Letterlijk zei hij: "Dus zelfs het ultieme symbool van ceremonieel koningschap, het lintjes knippen, kan heel inhoudelijk zijn." In één adem voegde hij daaraan toe desnoods een compleet ceremonieel koningschap te zullen accepteren. "Als het wetgevingsproces democratisch en volgens de regels van de Grondwet gaat, accepteer ik alles. (..) En als daar een handtekening van mij onder moet komen, dan komt die er."

Franje

Met zijn voornemen om zich als onpartijdig staatshoofd niet over politieke kwesties uit te spreken, neemt Willem-Alexander afstand van zijn moeder. Beatrix deed tijdens haar koningschap meermaals (verkapte) politieke uitspraken. Over bijvoorbeeld het milieubeleid, Europese eenheid, fatsoensnormen en het dragen van een hoofddoek.

Dat leidde in onze gepolitiseerde samenleving tot politiek en publiek rumoer en tot verdediging van die uitspraken door de premier. Die is in onze constitutionele monarchie immers verantwoordelijk voor alles wat het staatshoofd doet en zegt.

De apolitieke opstelling van Willem-Alexander leidt ertoe dat hij geen verdeeldheid aanwakkert en premier Rutte het leven niet moeilijker maakt dan het al is. Maar door zich zelfs te onthouden van bespiegelingen die niet eens partijpolitiek omstreden zijn, doet Willem-Alexander zich tekort. Pogingen om een samenleving uit te dagen tot meer cohesie via het doorknippen van linten, kunnen het beeld oproepen van een staatshoofd dat er niet toe doet en slechts franje is.

Dat kan ook niet de bedoeling zijn van premier Rutte. Hij is behalve minister-president van alle Nederlanders, leider van de VVD, een partij die de monarchie en dus Willem-Alexander is toegedaan.