Griekenland wanbetaler: en nu?

• Marten Wiegman

  Redacteur internationale economie

Al wekenlang klinkt het dramatisch: als Griekenland de deadline niet haalt, dan...

Nu is het zover. Athene heeft uitstel gevraagd voor een betaling van 1.55 miljard euro aan het IMF en het hulppakket met EU, IMF en ECB is formeel verlopen. Maar het leven lijkt toch gewoon door te gaan.

Het belangrijkste gevolg van het niet betalen aan het IMF is dat er een procedure in gang is gezet die er over een jaar of twee toe zou kunnen leiden dat Griekenland uit het IMF wordt gezet. Dus op korte termijn heeft dat geen gevolgen, al wordt de reputatie van Athene er niet beter van.

Dat geldt ook voor het aflopen van de zogenoemde bailout-afspraken, de reddingsoperatie die Griekenland financieel overeind moet houden.

Omdat de termijn is verstreken kan er niet opnieuw verlengd worden. Elke nieuwe afspraak over hulpverlening moet dus van de grond af aan opnieuw worden vormgegeven. Inclusief de instemming van alle negentien eurolanden en hun parlementen, met alle onzekerheden die daarbij horen. Bovendien zijn de nog beschikbare middelen uit het oude pakket vervallen. Alleen de Eurogroep kan, na overleg met IMF en ECB, beslissen over die gelden.

Rol ECB cruciaal

Het meest dringende en concrete probleem is de beperking op het pinnen van geld en de transacties tussen Griekenland en het buitenland. Athene is daartoe gedwongen omdat de Europese Centrale Bank heeft besloten om niet meer geld ter beschikking te stellen.

De ECB voorzag de Griekse banken steeds van nieuw geld, terwijl dat geld meteen werd gepind door Grieken die bang zijn dat hun spaargeld verdwijnt. In totaal is er zo 89 miljard euro geleend aan de Griekse banken. De ECB heeft besloten dat het daar vooralsnog bij blijft.

De Europese Centrale Bank stelt drie voorwaarden aan het ondersteunen van de Griekse banken. Er moet sprake zijn van een werkend hulpprogramma, en dat is er sinds middernacht niet meer. Verder moeten de banken solvabel zijn, dus sterk genoeg om de problemen te doorstaan. Op papier zijn ze dat volgens toezichthouder ECB nog steeds. En de Griekse banken moeten een onderpand geven voor nieuwe leningen. En dat onderpand moet er wel zijn en bovendien deugen.

Primair verantwoordelijk

Voor het voortzetten van de hulp aan Athene is dus cruciaal hoe de ECB deze drie zaken beoordeelt. Belangrijk is dat de ECB primair verantwoordelijk is voor de monetaire stabiliteit in de eurozone.

Dus ook als de regels worden geschonden, kunnen er andere argumenten zijn om toch maatregelen te nemen. En bovendien geldt er in het openbaar bestuur nog altijd het proportionaliteitsbeginsel. Dat wil zeggen dat je niet een heel land in de afgrond mag storten als er ergens een klein regeltje wordt geschonden. Dus het afsluiten van het financiële infuus om een louter bureaucratische reden zal ook binnen het ECB-bestuur niet op veel draagvlak kunnen rekenen.

Politiek

Dus gaat het vergaderen op alle niveau’s door. Zolang het referendum van zondag boven de markt hangt zal de politieke bereidheid om op korte termijn iets te doen aan alle kanten klein zijn.

De hoop is dat door de uitslag een nieuwe situatie ontstaat, waarin opnieuw zaken kunnen worden gedaan. In Athene, in Brussel, in Frankfurt (daar zit de ECB) en in Washington waar het IMF gevestigd is.

Alleen politieke wil en het hervatten van de dialoog zullen ertoe leiden dat de pinautomaten in Griekenland weer opengaan. En er is alweer een nieuwe deadline op komst: op 20 juli aanstaande moet Griekenland 3.5 miljard euro terugbetalen aan de ECB. Dat de ECB aan de ene kant Griekse banken helpt, terwijl Athene tegelijkertijd wanbetaler aan de ECB wordt klinkt niet geloofwaardig. Het wordt een julimaand zonder vakantie voor de betrokken politici en bestuurders.