Olie is goedkoop, maar hoe lang nog?

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

Voor de energierekening van bedrijven en consumenten is de lage olieprijs een zegen. Aan de benzinepomp is het prettig om de tank vol te gooien. De inflatie wordt flink gedrukt en dat levert koopkracht op. Voor olieproducerende landen en oliemaatschappijen is het een hoofdpijndossier, de goedkope olie kost ze miljarden dollars aan inkomsten. Maar hoe lang blijft olie goedkoop?

Als het aan de OPEC ligt niet lang. Het kartel van twaalf olie-exporterende landen vindt olie te goedkoop en vergadert binnenkort over de kwestie in Wenen.

Economen van ABN Amro verwachten echter de komende een tot twee jaar geen herstel van de olieprijs omdat er fundamenteel niets is veranderd. "Er was en er is een overaanbod aan olie." Bovendien drukt de dure dollar de olieprijs en groeit de economie van een land als China minder hard. Daardoor is de energiebehoefte lager.

Oliemaatschappijen Shell en het Noorse Statoil gaan voor de langere termijn wel uit van een hogere olieprijs. Afhankelijk van de OPEC en de VS zal over drie tot vijf jaar olie aanzienlijk meer kosten. Shell houdt in scenario's rekening met een langjarig gemiddelde olieprijs van rond de 90 dollar per vat.

Oliekraan

Binnen de OPEC, vooral bij de leden die erg afhankelijk zijn van de olie-inkomsten, wordt al maandenlang aangedrongen op een beperking van de olieproductie om zo de prijs op te krikken. Landen als Venezuela en Nigeria zien hun begroting en uitgaven ontsporen en zijn gedwongen tot impopulaire maatregelen, zoals het verhogen van prijzen en belastingen.

OPEC-leider Saudi-Arabië wil niets van productiebeperkingen weten. Op de vorige OPEC-vergadering eind november zei olieminister Ali al-Naimi dat de prijs vanzelf zou stabiliseren. In december herhaalde hij dat standpunt: er wordt niet aan de oliekraan gedraaid.

Niemand verwacht trouwens dat de OPEC nu wel besluit tot een beperking van de olieproductie. De olieprijs lijkt vooral een kwestie van geduld oefenen. De OPEC is goed voor 40 procent van de wereldolieproductie. De rest komt uit landen als de VS, Canada, Indonesië, Rusland, Kazachstan, Brazilië, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk.

Denderde

Een jaar geleden kostte een vat ruwe Noordzeeolie (Brent) 115 dollar. In de maanden daarna viel de olieprijs ver terug en bereikte begin januari een dieptepunt van 47 dollar, maar liefst 60 procent lager. Daarna steeg de olieprijs weer met horten en stoten naar ongeveer 65 dollar.

De daling was niet echt verrassend, wel de scherpe en snelle val ervan. Er wordt gewoon meer olie geproduceerd dan er wordt geconsumeerd. Meer aanbod dan vraag drukt de prijzen. De haperende wereldeconomie, terugzakkende groei in China, Rusland, India en Brazilië, en de wisselvalligheid in Europa zijn debet aan lagere vraag.

Daarnaast stonden de olieprijzen eigenlijk speculatief hoog en weerspiegelden niet de reële energiebehoefte en vraag. Ook de vraag naar gas groeit minder sterk dan eerder werd verwacht. De sterke prijsdalingen wakkeren de vraag niet aan, zegt het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in zijn jongste ramingen.

Schalie

De schalierevolutie heeft de wereldolie- en gasproductie een enorme impuls gegeven. De Amerikanen pompten in 2014 per dag 8,7 miljoen vaten olie op, bijna 60 procent meer dan in 2010 (5,5 miljoen vaten). De OPEC-landen haalden vorig jaar 30,2 miljoen vaten per dag naar boven, bijna net zoveel als in 2010. OPEC-leider Saudi-Arabië is met 9,7 miljoen vaten per dag de grootste olieproducent.

Grote olie- en gasmaatschappijen kondigen bij de dalende prijzen in het najaar aan dat de miljardeninvesteringen teruggeschroefd worden. Honderden projecten die op stapel staan of in de pijplijn zitten worden uitgesteld of afgeblazen. Boorputten die meer kosten dan ze aan olie en gas opbrengen worden gesloten. Dat is vooral 'dure' olie die in de diepzee en poolgebieden, teerzanden en schalievelden gewonnen wordt.

Dit soort olie is gezien alle investeringen en winningskosten pas winstgevend bij een olieprijs van 60 tot 90 dollar. In de Verenigde Staten zijn om die reden de voorbije maanden honderden schalieolie en -gasbronnen dichtgedraaid.