'Nash ging verder dan zijn eigen geest hem kon brengen'

De gisteren overleden wiskundige John Forbes Nash was altijd prominent aanwezig in Princeton, het Amerikaanse universiteitsstadje waar ook Robbert Dijkgraaf werkt: "Iedereen is totaal van slag. Het ongeluk is groot nieuws, overal staat pers", zei de Nederlander in Met Het Oog Op Morgen.

Nash liep sinds de jaren 50 geregeld rond in Princeton: "Hij is hier meerdere keren geweest. In zijn goede tijden, maar ook in zijn slechte tijden, toen zijn geestelijke gezondheid begon op te spelen", zegt Dijkgraaf. "Maar daar kwam hij uit. Ook de afgelopen jaren was hij heel vaak te zien. Ik kende hem ook persoonlijk. Hij kwam naar bijeenkomsten en lezingen. Het was een enorm bescheiden, rustige en aardige man."

Twee typen wetenschappers

Het levensverhaal van Nash werd in 2001 verfilmd in het Oscar-winnende A Beautiful Mind, maar ook zonder de film maakte de wiskundige een onuitwisbare indruk volgens Dijkgraaf: "Ik denk dat hij bij een handjevol wiskundige geniën van de twintigste eeuw hoort. Nash heeft, behalve de speltheorie, dingen gedaan in de meetkunde en met differentiaalvergelijkingen die totaal uit het niets kwamen."

"Je hebt twee typen wetenschappers", schetste de oud-voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen: "Wetenschappers die langs een steile bergweg veel sneller omhoogklimmen dan de rest en dan heb je types als Nash die ineens een totaal andere kant opgingen. Die dingen doen waarvan mensen niet eens wisten dat ze mogelijk waren."

Waanideeën

"Nash was een van de weinige wiskundigen die ook echt de allermoeilijkste problemen probeerden op te lossen", zegt Dijkgraaf: "Hij ging ook verder dan zijn eigen geest hem kon brengen. Vandaar dat hij ook in grote psychische problemen is terechtgekomen."

Na zijn werk aan de speltheorie ging het jarenlang heel slecht met Nash. Hij leed aan paranoïde schizofrenie en werd geregeld opgenomen in psychiatrische klinieken. "Hij kreeg waanideeën. Nash liep hier wel rond, maar het was een zonderlinge man die vreemde formules en spreuken op schoolborden schreef."

Helder

"Het bijzondere is dat hij daar ook zelf uitgeklommen is. Dat is een langzaam proces geweest, waarin hij zelf die paranoïde denkbeelden steeds minder serieus ging nemen", volgens Dijkgraaf: "Toen hij begin jaren 90 weer boven water kwam, was dat voor iedereen een verbazingwekkende ervaring. Hij was weer aanspreekbaar en keek weer helder uit zijn ogen."

Toen pas konden ze hem ook de Nobelprijs toekennen. "Daar is nog lang over gesproken. De vraag was of hij in staat was zo'n prijs te ontvangen en wat het met hem zou doen. Het is een van de weinige gevallen waarbij men vooraf heeft gecontroleerd of hij de Nobelprijs wel wilde hebben", weet Dijkgraaf. "Het mooie is dat hij de afgelopen jaren ook is erkend voor de wiskundige dingen die hij heeft gedaan, naast die prachtige prijs voor de economie."

Met Nash verliest Princeton een van zijn kleurrijkste wiskundigen, volgens Dijkgraaf: "Dit is een enorm verlies. Princeton is een hechte club van wiskundigen. Ik hoop dat we de komende dagen aandacht kunnen besteden aan de volle reikwijdte van zijn ideeën."