Darmkanker kan gericht worden aangepakt door biobank
Onderzoekers van het Hubrecht Instituut in Utrecht hebben een biobank opgezet met levende tumorcellen die darmkanker veroorzaken. Met stamcel-kweektechniek kunnen ze daaruit nieuwe tumorcellen kweken. Die kunnen gebruikt worden om nieuwe geneesmiddelen op te testen, maar ook om te kijken of een bepaalde behandeling zal aanslaan bij bepaalde typen tumorcellen.
De onderzoeksgroep van professor Hans Clevers, scheidend president van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, publiceert daar vandaag een artikel over in het toptijdschrift Cell. De ‘levende biobank’, zoals de onderzoekers de verzameling tumorcellen noemen, brengt kankerbehandelingen die op de individuele patiënt zijn toegesneden een stuk dichterbij.
Stamcellen
Voor het vullen van de biobank zijn tumorcellen en gezonde cellen genomen van patiënten met dikkedarmkanker. In 2009 ontwikkelde de onderzoeksgroep van Clevers een techniek om mini-darmen te kweken uit losse stamcellen uit muizendarmen. Deze darmpjes heten organoïden.
Met dezelfde techniek worden nu in het lab uit de tumorcellen tumor-organoïden gekweekt. Dat lukt in ongeveer 90 procent van de gevallen. Die tumor-organoïden blijken dezelfde genetische fouten te bevatten als de oorspronkelijke tumoren. Dat is vastgesteld met behulp van DNA-analyse.
Een opeenstapeling van uiteenlopende fouten in het erfelijk materiaal van stamcellen zorgt voor het ontstaan van kanker. Cellen met dergelijke fouten in het DNA gaan min of meer hun eigen gang. Ze negeren signalen van het lichaam die de celgroei reguleren.
Medicijnen testen
De onderzoekers hebben 83 verschillende medicijnen getest op twintig gekweekte tumor-organoïden van achttien patiënten. Bij negentien tumor-organoïden lukten de tests. Daarbij werden medicijnen en chemokuren getest die nu bij patiënten worden gebruikt, maar ook middelen die nog in de onderzoeksfase verkeren en een aantal experimentele medicijnen.
Uit eerder onderzoek bleek dat een ingewikkeld samenspel van biologische factoren bepaalt in welke mate een kankerbehandeling aanslaat. De nu in Utrecht ontwikkelde techniek maakt het mogelijk om snel vast te stellen wat de verwachte gevoeligheid van een bepaald type tumorcellen is voor een gekozen behandeling.
Om de techniek in de patiëntenzorg toepasbaar te maken, moet het kweken en vervolgens testen van tumor-organoïden sneller gebeuren. Bovendien moet de biobank van levende tumorcellen worden aangevuld met cellen van veel meer patiënten.
Darmkanker
Jaarlijks overlijden in Nederland ongeveer 5000 mensen aan dikkedarmkanker. De kansen op overleving zijn sterk afhankelijk van het tijdstip waarop de darmkanker ontdekt wordt. Bij vroege ontdekking is de kans op overleving groot, maar die neemt met de tijd snel af. Juist voor mensen bij wie de diagnose dikkedarmkanker laat wordt gesteld, is het van groot belang dat ze meteen de behandeling krijgen met de grootste kans van slagen.