De Meidagen: Nederland viert de bevrijding
Precies 70 jaar geleden kwam er in Nederland een einde aan vijf lange oorlogsjaren. De Duitsers gaven zich over aan de geallieerden en mensen gingen massaal de straat op om te vieren dat ze weer vrij waren. Wat ging er aan de bevrijding vooraf? Hoe verliepen de onderhandelingen? Waar ging het toch nog mis? En hoe zag feestvierend Nederland eruit?
Bekijk hieronder de belangrijkste fragmenten uit het NOS-programma 'De Meidagen van 1945', waarin de NOS vanavond uitgebreid terugblikte op de bevrijding van Nederland. De hele uitzending is terug te zien via NPO Gemist.
Persoonlijke bevrijdingsverhalen
De NOS deed een oproep om persoonlijke verhalen over de Bevrijding in te sturen. Bekijk op deze kaart de herinneringen van tientallen mensen die er zelf 70 jaar geleden bij waren.
Terugkeer uit de kampen
Na de Bevrijding begint Nederland aan de wederopbouw. Langzaam wordt duidelijk hoeveel Joden de nazi-kampen niet hebben overleefd. 102.000 Nederlandse Joden zijn door de nazi's vermoord. De 4500 Nederlandse Joden die wel terugkeren, wacht in veel gevallen geen warm welkom. Er komen 8500 niet-Joden terug uit de kampen, waar ze als dwangarbeider hebben moeten werken. Ze zijn vaak weken onderweg geweest voordat ze thuis waren.
De afrekening
Terwijl Nederland de Bevrijding viert, pakken de Binnenlandse Strijdkrachten de 'foute' Nederlanders op, die tijdens de oorlog hebben samengewerkt met de Duitsers. In veel gevallen worden ze publiekelijk vernederd. Zo'n 135.000 collaborerende Nederlanders worden gevangen gezet in kampen als Vught, Amersfoort, Westerbork of in tientallen provisorische kampen die door de gevangenen zelf worden aangelegd. De omstandigheden zijn er erbarmelijk.
Arrestatie NSB-leider Anton Mussert
Anton Mussert was de oprichter en leider van de Nationaal Socialistische Beweging in Nederland (NSB), die collaboreerde met de nazi’s. Mussert wordt op 7 mei 1945 in zijn kantoor aan de Vijverberg in Den Haag gearresteerd. De NSB had daar tijdens de oorlog het pand van het Kabinet der Koningin in gebruik genomen.
Samen met andere kopstukken van de NSB wordt hij naar het Huis van Bewaring in Scheveningen gebracht. Mussert werd ter dood veroordeeld en op 7 mei 1946, precies een jaar na zijn arrestatie, geëxecuteerd op de Waalsdorpervlakte.
Zegetocht van de bevrijders
Nederland is bevrijd, overal gaan mensen de straat op om feest te vieren en de bevrijders te verwelkomen. Er wordt gedanst, gelachen, gezwaaid en mensen klimmen massaal op de tanks van de bevrijders.
Schietincidenten
In de dagen na de capitulatie van de Duitsers is West-Nederland nog in afwachting van de komst van de bevrijders. In het machtsvacuüm dat ontstaat, zijn er tussen 5 en 8 mei ten minste 24 schietincidenten, waarbij 156 mensen om het leven komen. En dat terwijl Nederland officieel bevrijd is. In veel gevallen gaat het om conflicten tussen leden van de Binnenlandse Strijdkrachten en Duitse soldaten, die nog gewapend rondlopen.
Toespraak koningin Wilhelmina
Koningin Wilhelmina spreekt op 5 mei 1945 het land toe in haar bevrijdingstoespraak via Radio Herrijzend Nederland in Eindhoven. Ze spreekt haar blijdschap uit en benadrukt de herwonnen vrijheid van het Nederlandse volk: “Eindelijk zijn we weer baas op eigen erf en aan eigen haard.”
Ook bedankt ze de strijdkrachten, bondgenoten en het verzet die de bevrijding mogelijk maakten. Ze sluit af met de woorden: “Nederland zal herrijzen en zijn hoge roeping in de wereld vervullen.”
De mythe van Wageningen
De overgave van de Duitsers is op 4 mei al getekend met de Britse veldmaarschalk Montgomery, maar toch besluit de Canadese generaal Foulkes in Nederland tot een aparte capitulatieovereenkomst. De Duitse bevelhebber Blaskowitz krijgt opdracht om op 5 mei naar Hotel de Wereld in Wageningen te komen om daar een gedetailleerd capitulatiedocument te tekenen, met afspraken over onder andere ontwapening en ordehandhaving.
Hij verschijnt 's middags om 16.00 uur. Bij die bespreking is de pers aanwezig en ook prins Bernhard, als opperbevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten. Blaskowitz vraagt 24 uur uitstel om aan de voorwaarden te kunnen voldoen. Hoewel het voor de buitenwereld lijkt alsof hij op 5 mei al tekent, gebeurt dat feitelijk pas een dag later, op 6 mei, in de aula van de Landbouwhogeschool tegenover Hotel de Wereld.
De onderhandelingen
In een schoolgebouw in Achterveld bij Amersfoort wordt op 30 april een akkoord met de Duitsers gesloten. Er komt geen aanval op West-Nederland en in ruil daarvoor mogen de geallieerde vliegtuigen voedsel droppen boven bezet gebied. Een overzicht van de dagen rond de capitulatie.
Duitse overgave
Op vrijdag 4 mei 1945 geven alle Duitse legers in Noord-West Duitsland, Sleeswijk-Holstein, Nederland en Denemarken zich op de Noord-Duitse Lüneburger Heide onvoorwaardelijk over aan de Britse veldmaarschaalk Montgomery. In een tent wordt het Document van Overgave getekend.
Drenthe en Groningen bevrijd
In Coevorden maken de Canadezen in de nacht van 5 op 6 april 1945 een noodbrug. De geallieerden trekken verder om Drenthe en Groningen te bevrijden. In de stad Groningen stuiten ze op hevig verzet van de Duitsers, die de stad niet willen opgeven. In veel bevrijde plaatsen worden NSB'ers en 'moffenmeiden' publiekelijk vernederd.
Radiotoespraak Churchill
Op 8 mei 1945 kondigt de Engelse minister-president Churchill in een radiotoespraak het einde van de oorlog in Europa aan. Alle vijandelijkheden eindigen officieel om 1 minuut na middernacht op 8 mei. Hij bedankt alle geallieerde bondgenoten die hebben geholpen om de vijand te overwinnen. "Leve de vrijheid", eindigt hij zijn speech.
Opmars bevrijders in Gelderland en Overijssel
De opmars van de bevrijders begint op 24 maart 1945 in Megchelen, het oostelijke puntje van de Achterhoek. De Canadezen steken hier de grens over en de Britten doen dat een paar kilometer verderop ook. Verslaggever Martijn Bink volgt het spoor van de bevrijders in Gelderland en Overijssel.
Het front in Nederland
In september 1944 is de opmars van de geallieerden bij de Rijnbrug in Arnhem tegengehouden. Zuid-Nederland wordt in de herfst van 1944 na een hevige strijd bevrijd. West-Nederland krijgt te maken met de Hongerwinter, die ruim 20.000 mensen het leven kost. De geallieerden beginnen in februari 1945 met Operatie Veritable, waarmee ze via Duitsland over de Rijn proberen te komen. Dat lukt, en eind maart 1945 bereiken de geallieerde troepen de Nederlandse grens in de Achterhoek.