De Italiaanse Wereldtentoonstelling die nooit doorging

• 

  Rop Zoutberg

  Correspondent Italië

Er zal vandaag bij de opening van de Expo 2015 in Milaan niet over worden gesproken, maar Italië wilde al eens eerder een Wereldtentoonstelling organiseren. Vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog verrees in Rome daarvoor een complete stadswijk met strakke straten en pleinen en met symmetrische gebouwen. De tentoonstelling moest de triomf van het fascistische Italië onder dictator Benito Mussolini tonen.

De oorlog veranderde uiteindelijk alles aan de plannen en de tentoonstelling ging nooit door. Half afgebouwd ligt de stadswijk voor de Esposizione Universale Roma, kortweg EUR, er nog steeds. Mussolini glimt er te paard op een reliëf, sterke gebeeldhouwde mannen brengen de fascistische groet. Het pronkstuk van de wijk, een vierkante uitvoering van het colosseum, wordt zelfs zeventig jaar na dato compleet gerestaureerd.

Voor de Italianen is er geen sprake van dat de fascistische wijk zou moeten worden herbouwd of gesloopt. Toen EUR werd gebouwd, had Mussolini al twintig jaar de absolute macht. "Hij kon doen wat hij wilde, hoefde echt met niemand rekening te houden", zegt historicus Arthur Weststeijn van het Nederlands Instituut in Rome.

In heel Italië verrezen treinstations van Il Duces hand, maar ook overheidsgebouwen en stadswijken als EUR. Weststeijn: "Bij het Olympisch stadion van Rome staat nog een obelisk met 'Mussolini Dux' erop. Stel je voor dat je dat in het centrum van Berlijn zou zien, maar dan met 'Hitler Führer'."

Ondenkbaar, zegt hij. "Dat het er allemaal nog staat heeft te maken met de moeizame omgang van de Italianen met hun verleden. Nog altijd zijn er Italianen die Mussolini als een geweldige man beschouwen en hem het liefst weer terug zouden zien. Anderen vinden dat je al die sporen van Mussolini zou moeten uitwissen. Daartussenin zit een hele grote 'grijze groep' Italianen die het simpelweg niet precies weet."

Superioriteit

De tentoonstellingswijk moest de Italiaanse superioriteit zo groots mogelijk verbeelden. De wijk werd opgezet langs een lange centrale as met een brede toegangspoort, grote pleinen en rechthoekige blokken voor bebouwing. Anno 2015 raast het verkeer om de pleinen en zijn de kunstmatige meren een geliefde plek voor een zondagse picknick. 's Nachts staan prostituees langs de lange verlaten straten van EUR.

De nalatenschap van Mussolini is letterlijk gebutst, zegt Weststeijn. Op een tentoonstelling staat een bronzen hoofd van Mussolini van zeker 1 meter groot. "Er zitten allemaal deuken in: dat hoofd moet na de oorlog naar beneden zijn gegooid, maar is nog altijd heel. Een paar deuken en toch staat hij overeind."