Bekroonde Utrechtse hoogleraar kritisch over doemscenario's

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink in Kopenhagen

De Utrechtse hoogleraar medische microbiologie Marc Bonten is door zijn collega's bekroond voor zijn werk. Bonten kreeg de Excellency Award van de Europese organisatie van microbiologen en infectiologen ESCMID.

In een lezing op het jaarcongres in Kopenhagen plaatste Bonten de nodige kanttekeningen bij de doemscenario' s die de ronde doen over de toenemende antibioticaresistentie in de wereld.

Als opmaat voor het congres kwam de ESCMID met alarmerende cijfers. Tot nu toe gaat ECDC, de Europese variant van het Nederlandse RIVM, ervan uit dat in de EU jaarlijks 25.000 mensen sterven aan infecties veroorzaakt door bacteriën die ongevoelig zijn voor veel soorten antibiotica. Wereldwijd zou het om 400.000 mensen gaan.

Deze cijfers stammen uit 2009 en zijn een ruwe schatting omdat lang niet alle lidstaten hierover gegevens bijhouden. Later dit jaar worden nieuwe cijfers verwacht.

Enorm

De ESCMID gaat ervan uit dat het werkelijke aantal doden in de EU door resistente bacteriën nu al veel hoger ligt dan 25.000. De organisatie denkt dat het in 2025 om minstens 50.000 doden per jaar zal gaan. Het totaal aantal doden door infecties loopt volgens de ESCMID op tot een miljoen in 2025.

In 2050 kan dat volgens een recent Brits overheidsrapport stijgen tot tien miljoen doden per jaar, meer dan het aantal doden door kanker of diabetes. De economische kosten van een dergelijke toename zijn volgens het rapport astronomisch en kunnen oplopen tot 100 triljoen dollar.

Te gemakkelijk

In zijn lezing plaatste Marc Bonten nadrukkelijk een vraagteken bij een aantal aannames. Bonten vindt dat veel te makkelijk een oorzakelijk verband wordt gelegd tussen een infectie door een bacterie die ongevoelig is voor veel antibiotica en het overlijden van patiënten. Daarbij spelen allerlei andere factoren - vooral de algehele gezondheidstoestand - een grote rol.

Bonten ging ook in tegen de naar zijn zin al te snel gelegde relatie tussen een hoog antibioticagebruik in de intensieve veeteelt en het voorkomen van allerlei zeer resistente bacteriën in mensen. Die mening is onder een deel van zijn collega's niet onomstreden, omdat die wijzen op sterke overeenkomsten tussen bijvoorbeeld resistente bacteriën in kip en op kippenvlees en in mensen.

Nieuwe antibiotica

Bonten onderschrijft wel dat antibioticaresistentie een groot probleem is. Hij is nauw betrokken bij projecten van de Europese Unie die de farmaceutische industrie moeten overhalen om nieuwe antibiotica te gaan ontwikkelen. Dat gebeurt nauwelijks omdat medicijnen voor chronische aandoeningen of kanker veel meer winst opleveren.

Antibiotica worden maar kort gebruikt en nieuwe middelen alleen in het uiterste geval om het ontstaan van resistentie zo lang mogelijk tegen te gaan. Bonten geeft leiding aan een Europees netwerk van ziekenhuizen waar antibiotica sneller en dus goedkoper getest kunnen worden op veiligheid en werkzaamheid.