De hand van coach Cocu

Phillip Cocu heeft met PSV zijn eerste landstitel als coach binnen. Maar maakt hem dat gelijk tot een topcoach? Wiljan Vloet, Dwight Lodeweges en Aad de Mos over de hand van Cocu.

Zeven jaar terug zette Cocu op 37-jarige leeftijd zijn eerste stappen op weg naar het trainerschap, als assistent van Bert van Marwijk bij Oranje en als assistent van Ernest Faber bij de A1 van PSV. Wiljan Vloet was destijds hoofd jeugdopleiding in Eindhoven en begeleidde hem bij zijn eerste stappen.

“Hij maakte een heel rustige, doordachte indruk”, aldus Vloet. “Hij is een observator. Niet op de voorgrond treden, niet zichzelf belangrijk maken, maar gewoon heel goed kijken wat er wordt verlangd. Afwachtend, maar met een helder standpunt. De dingen die hij zei, waren raak.”

Natuurlijke overgang

“Phillip was rustig”, vervolgt Vloet. “In die periode hadden we het vaak over hoe hij als trainer zijn boodschap kon overbrengen, vanuit zichzelf. Elk persoon is anders. Je moet geen toneelstuk spelen. Dat kan door middel van je stem, door middel van duidelijke oefenstof, door een duidelijk uitleg, door een goede voorbereiding. Dat soort tips gaf ik hem en ook adviseerde ik hem in oefenstofkeuzes. Daar stond hij voor open.”

Vloet zag de potentie van een goede trainer, maar de vraag is of Cocu die potentie kan omzetten in daden. “Dat valt niet altijd mee. Cocu heeft een fantastische loopbaan gehad en kon als medespeler zijn ideeën vertellen, maar als trainer is dat net even anders. Daarin heeft hij stappen gemaakt. Dat deed hij op een heel natuurlijke manier.”

Dwight Lodeweges kon zaterdag met sc Heerenveen niet voorkomen dat PSV dankzij een 4-1 zege de titel pakte. De trainer van de Friezen werkte zes jaar geleden nog samen met Cocu. Op verzoek van de toenmalige interim-trainer, die begin 2009 bij PSV de vroegtijdig vertrokken Huub Stevens opvolgde, schoof Cocu in zijn eerste seizoen vervroegd door naar het eerste, als assistent.

“De keren dat ik daarvoor contact met hem had, merkte ik dat hij niet alleen een goede voetballer was geweest, maar ook kennis van zaken had”, aldus Lodeweges. “Daarom wilde ik hem er graag bij hebben. We konden Phillip goed gebruiken.”

“Je hebt wel eens voetballers die heel goed kunnen voetballen en alles doen op intuïtie”, gaat Lodeweges verder. “En als ze dan over voetbal moeten praten, doen ze dat ook op gevoel. Phillip niet. Die had al een heel duidelijk idee over voetbal. Met hem kon ik heel mooi sparren, net als met mijn andere assistent Jan Wouters.”

“Ik heb nooit het gevoel gehad dat hij moest wennen aan zijn nieuwe rol. Het is best moeilijk voor een speler om geen voetballer maar trainer te zijn. Bij Phillip had ik het idee dat hij het speler zijn heel snel had losgelaten. Hij was heel ontspannen, maar wist ook afstand te houden. Hij was meteen trainer Cocu en maakte duidelijk dat hij niet meer de teamgenoot was. Dat ging heel natuurlijk.”

Cocu bleef daarna actief bij de jeugd van PSV en op parttime basis ook betrokken bij het eerste elftal. Daarnaast behield hij zijn functie als assistent van Bert van Marwijk bij Oranje. Na het ontslag van Fred Rutten stond hij als interim-coach even aan het roer van PSV, met de KNVB-beker als eerste prijs. Cocu wilde echter niet meteen verder als hoofdcoach en hij keerde terug als assistent-trainer, van Dick Advocaat. Daarnaast werd hij hoofdtrainer van de A1.

Per 1 juli 2013 trad Cocu wel aan als hoofdcoach. Zijn eerste jaar verliep bijzonder moeizaam. Na een goede start kende zijn team een enorme inzinking met als eindbalans in de eredivisie: achttien zeges, vijf gelijke spelen en maar liefst elf nederlagen, goed voor 59 punten en de vierde plaats. Daarnaast kampte Cocu met gezondheidsklachten, met een ontstoken kaak en een goedaardige tumor die moest worden verwijderd uit zijn rug.

Leiding en richting

“Vorig jaar liet hij naar mijn idee te veel aan de groep over”, aldus Lodeweges. “Hij ging te veel uit van het goede in de mens, dat voetballers zich als prof gedragen. Een heel jonge ploeg zit niet altijd te wachten op vrijheid, maar meer op een gids, iemand die ze aanstuurt. Ik heb het idee dat hij daarvan heeft geleerd en dat beter heeft opgepakt. Niet door de baas te spelen, maar door meer de leiding te nemen en de richting aan te geven.”

“Het siert hem dat hij niet het bijltje erbij heeft neergelegd,” gaat Lodeweges verder. “Hij heeft het juist allemaal opgezogen, gedeeltes weer uitgespuugd en geleerd. Hij gooide niet de handdoek en werd niet wanhopig. Je kunt het als leerjaar beschouwen.”

Aandeel

Dit seizoen pakte PSV onder leiding van Cocu op overtuigende wijze het landskampioenschap. Aad de Mos, in 1993 en 1994 coach van PSV, schrijft de titel niet volledig toe aan Cocu. “Fifty-fifty, Cocu-spelersgroep”, aldus De Mos. “Hij heeft in het bewustwordingsproces van de spelers wel een rol gespeeld. Hoe moet je leven binnen en buiten het veld? Ook over het spel zal Phillip wel zinnige dingen vertellen op de training en in de kleedkamer.”

“Cocu heeft verder groot voordeel gehad van de ervaringen die Wijnaldum en Depay meenamen van het WK”, vervolgde De Mos. “Die twee hebben vanaf dag één gezegd dat ze kampioen wilden worden en daar moest alles voor wijken. Daarnaast profiteerde Cocu van twee heel goede aanwinsten, Luuk de Jong en Guardado. De laatste was meer geluk dan wijsheid, want ze wilden Defour hebben."

Reactievoetbal

Lodeweges prijst de herkenbaarheid van het spel van PSV. "Reactievoetbal, maar het was wel heel duidelijk en paste het beste bij deze spelers van PSV. Ze hebben zo veel kwaliteit in de omschakeling met Depay en Narsingh en Luuk de Jong en Wijnaldum en Maher. Wow. Misschien was het niet de populaire manier. Van een topclub verwacht je dat ze de baas zijn, het Ajax-idee. Maar het heeft resultaat opgeleverd. Herkenbaar en resultaat. Dat is de perfecte combinatie.”

“De hand van Cocu is zichtbaar”, zegt Vloet. “De duidelijkheid. De herkenbaarheid. Niet in paniek raken. Het vast blijven houden, niet wisselen van elftal op het moment dat je een keer of twee keer verliest. De speelstijl neer durven zetten. Dat is de hand van de trainer.”

“Als ik hem morgen tegenkom dan zie ik dezelfde Phillip Cocu die ik in het verleden zag”, vervolgt Vloet. “Dat vind ik echt geweldig. Als mens is hij helemaal niet veranderd en is hij dezelfde doordachte, rustige man die hij ook was in die periode. Geen afstand, geen hoogmoedswaanzin, maar gewoon als collega’s onder elkaar. Een babbeltje maken. En je ziet nadrukkelijk dat hij zichzelf heeft ontwikkeld vanuit zichzelf, vanuit wie hij is. Hij treedt meer op de voorgrond, durft zijn emoties te uiten. In de media zie je een wat lossere, soepelere Cocu."

Topcoach?

PSV speelt volgend jaar in de Champions League, mogelijk zonder steunpilaren als Memphis Depay, Georginio Wijnaldum en Jetro Willems. Voor Cocu wordt het zijn eerste trainersklus op het hoogste Europese niveau. Maar is hij al een internationale topcoach?

"Je ziet heel duidelijk een groei en ik denk ook dat je als trainer continu blijft groeien", aldus Vloet. "Ook als je al 500 wedstrijden achter je naam hebt staan. Coaching is een ervaringsvak. Ik ben er absoluut van overtuigd dat hij nog meer gaat groeien.”

De Mos moet nog zien of Cocu slaagt als topcoach. “Ik weet niet of hij de passie voor het spel heeft. Ik heb altijd het idee dat hij het niet zo leuk vindt om te doen. Hij is meer een binnenvetter en doet het op zijn manier. Rustig, analyserend, terwijl andere coaches meer uit emotie coachen. Hij doet veel volgens planning. Dat zie je aan de minuten waarop hij wisselt bijvoorbeeld. Hij is vanaf de buitenkant niet spectaculair, maar misschien is het anders als je een week met hem meeloopt.”

Volgens Vloet heeft Cocu zeker de potentie om een topcoach te worden. “Het gaat er wel om hoe hij verder presteert. In de Champions League wordt weer meer van een coach verlangd. De titel topcoach wordt gerelateerd aan de prijzen die je pakt. Daar hoort een Nederlandse titel bij, maar ook buitenlandse titels tellen mee. PSV is de eerste stap, nu de Champions League en dan moet je een keer in een ander land, in een groot land, een prijs gaan pakken. Dan kun je zeggen dat je een topcoach bent. Die stap kan hij maken, maar die moet hij nog wel maken.”