Scholen omarmen smartphone tegen wil en dank
De smartphone is definitief doorgedrongen tot de schoolklas. Uit een onderzoek van de NOS onder 137 middelbare scholen blijkt dat de overgrote meerderheid (85 procent) de smartphone gebruikt bij het onderwijs.
Dat betekent nog niet dat de leerlingen hun mobieltje altijd en overal mogen checken. Op de helft van de scholen mag de smartphone wel mee de klas in, maar mag hij alleen worden gebruikt met toestemming van de leraar.
Een kwart van de scholen laat het gebruik helemaal vrij. Slechts op tien van de 137 scholen die aan de enquête meededen, moet de smartphone thuis of in de locker blijven.
Vrijwel alle scholen die de smartphone gebruiken in het onderwijs, laten leerlingen er informatie mee opzoeken. Een ruime meerderheid zet educatieve apps in en gebruikt het apparaat voor quiz- en toetsdoeleinden. Op eenderde van de scholen communiceren docenten via de smartphone met leerlingen, op eenvijfde wordt de smartphone ingezet om leerlingen te laten samenwerken.
Problemen
Toch zijn de scholen zeker niet onverdeeld positief. De smartphone wordt veelal tegen wil en dank aanvaard. De helft van de scholen beschouwt het apparaat in meer of mindere mate als een verrijking, maar de meeste scholen zien vooral problemen. Slechts vijftien scholen ervaren geen problemen.
Meer dan de helft van de scholen zegt dat leerlingen zich door de smartphone minder goed kunnen concentreren en dat ze niet opletten omdat ze met hun smartphone bezig zijn. Een brede scholengemeenschap in Oegstgeest constateert bijvoorbeeld dat leerlingen "het liefst de hele dag whatsappen; dat verdraagt zich niet met geconcentreerd leren".
Vroeger staarden ze wazig uit het raam.
Niet alle scholen geven de smartphone de schuld van het gebrek aan concentratie in de klas. "Leerlingen zijn natuurlijk geneigd om tijdens de lessen lekker met hun telefoon te gaan spelen. Dit is echter niet veel anders dan in de tijd dat ze elkaar alleen maar briefjes konden sturen of gewoon wazig uit het raam aan het staren waren", meent een vmbo-school in Rotterdam.
Ook pesten via de smartphone wordt door meer dan de helft van de scholen als probleem gesignaleerd. Een praktijkschool in de Randstad schetst een ronduit dramatisch beeld. Het apparaat leidt volgens deze school voor praktijkonderwijs tot “seksuele intimidatie, verstoord sociaal verkeer. Afpersing, verkeerd gebruik van internet. Seksuele foto’s van zichzelf en elkaar.”
Andere scholen signaleren dat ook docenten slachtoffer zijn en dat de smartphone wordt ingezet voor fraude. “Leerlingen filmen docenten (bijv. als die boos zijn) en verspreiden deze beelden onder elkaar. Ze fotograferen toetsen en spelen die door aan klassen die later dezelfde toets krijgen. Ze gebruiken het als 'spiekbriefje' omdat ze een leerboek gefotografeerd hebben en zo tijdens een toets spieken”, meldt een scholengemeenschap in Overijssel.
De smartphone lijkt niet vaak tot ordeproblemen te leiden. Slechts door 17 scholen (13,4 procent) worden deze genoemd. Een even groot aantal meldt dat de smartphone het contact tussen leerlingen en leraren in de weg staat.
We komen uit een tijd waarin we dachten dat verbieden verstandig was.
Een aantal scholen zegt de smartphone te hebben aanvaard omdat er geen andere keus was. “We komen uit een tijd waarin we dachten dat verbieden verstandig was. Destijds betekende dat een dag of zelfs een week inleveren, en dat leverde alleen maar gedoe en boze ouders op”, schrijft een scholengemeenschap in de provincie Groningen.
Andere scholen benadrukken dat het erom gaat een goed gebruik van de smartphone te stimuleren. “Het hangt er heel erg van af hoe je als docent omgaat met de telefoon: hoe meer je het gebruik ervan ‘normaliseert’, hoe minder problemen telefoons geven. Dus leer de leerlingen: ‘Als je met elkaar aan het discussiëren bent, kijk je niet ondertussen even op je telefoon’ en ‘Als de docent iets uitlegt, gebruik je je telefoon niet’, schrijft het Erasmus College in Zoetermeer.
Ook een scholengemeenschap uit Valkenswaard denkt dat verbieden averechts werkt: “zolang we krampachtig vasthouden aan een tijd die voorbij is en leerlingen niet al jong leren hoe beschaafd met de telefoon om te gaan, zullen we last blijven houden van leerlingen die hierin de grenzen opzoeken.”
Mindfulness
Een praktijkschool in Leiden richt zich eveneens op beschaafd smartphonegebruik. “Wij zijn bezig met een opzet ’hoe gebruik je de smartphone op een effectieve manier in de klas’. (…) Leerlingen gebruiken het apparaat nu voor ‘pesten’ en schelden etc. Leerlingen uit het praktijkonderwijs zijn soms beperkt in hun mogelijkheden en snappen niet dat zaken via een smartphone onrust kunnen veroorzaken.”
Ook gymnasiasten worden geholpen. Het Vossius Gymnasium in Amsterdam biedt leerlingen trainingen in mindfulness aan. Dat moet hun leren omgaan met de informatiestress die het gevolg is van “de enorme hoeveelheid informatie die leerlingen te verwerken krijgen juist door de mobiele telefoon en andere digitale wegen.“
Leerlingen vinden het onfatsoenlijk als je al bellend door de school loopt.
Sommige scholen zijn enthousiast over de nieuwe mogelijkheden die de smartphone biedt. Zo vindt het Erasmus in Almelo "dat er hele mooie mogelijkheden ontstaan waarbij het een ondersteuning is om de lesstof beter te begrijpen, of op een leuke manier eigen te maken".
Ook deze school benadrukt overigens de noodzaak om er beschaafd mee om te gaan. "Er is afgesproken om alleen stil gebruik toe te staan. Dit is een regel die de leerlingen zelf hebben bedacht. Zij vinden het onfatsoenlijk als je al bellend door de school loopt of als je ander geluid laat horen (film, muziek), omdat zij vinden dat je anderen daarmee lastig kunt vallen".
Een enkele school gaat tegen de trend in en heeft het gebruik van smartphones recent aan banden gelegd. Het Karel de Grote College in Nijmegen heeft dit schooljaar het gebruik van smartphones in de gangen en de kantine verboden. “Steeds meer leerlingen zijn verslaafd aan hun mobiel, doen spelletjes e.d. Wij zijn een school waar leerlingen en leerkrachten met elkaar in gesprek zijn en elkaar ontmoeten.”
Leerlingen vinden het juist fijn dat de smartphone hier niet mag.
Een vmbo-school in West-Brabant heeft de smartphone helemaal verbannen. De school constateerde dat leerlingen door de smartphone niet alleen niet opletten en elkaar pesten, maar ook contact maken buiten de school. “Bij een conflict met de docent worden soms meteen de ouders op de hoogte gebracht door de leerling: een gekleurd verhaal. Sommige ouders kiezen dan meteen een kant. Meegemaakt dat ze naar school kwamen."
Scholengemeenschap De Passie in Wierden was al langer een “in principe mobiel-vrije school”. “Leerlingen mopperen daar soms op, maar doorgaans geven ze aan dat ze het juist fijn vinden.”