'Recherche is georganiseerde criminaliteit niet de baas'

• Robert Bas

  Justitieredacteur

De recherche in Nederland presteert maar matig. Dat komt door de heersende cultuur binnen de recherche en het ontbreken van intelligentie, schrijft ex-rechercheur Michiel Princen in zijn boek De Gekooide Recherche dat vandaag verscheen.

Princen werkte tien jaar bij de financiële recherche in Amsterdam, na een carrière als journalist. Gedesillusioneerd stapte hij een jaar geleden op. Verslaggever Robert Bas sprak met hem.

Waarom presteert de recherche in Nederland onder de maat?

"De politie is alert en flexibel in evidente noodsituaties, maar de recherche is te log en verkrampt als het probleem complex is en om overzicht, visie en strategie vraagt. De meeste rechercheurs hebben voorheen jaren als agent hun werk gedaan. Ze waren op straat ervaren en kundig in de meest uiteenlopende situaties. Maar mijn ervaring van de afgelopen tien jaar is dat je daarmee niet automatisch ook de meest getalenteerde en gedreven puzzelaars in huis hebt bij de recherche."

"Want dat is rechercheren: puzzelen. De recherche blijft ook te veel hangen in de fase van het hamsteren van informatie en komt onvoldoende toe aan analyse. Onderzoeken duren meestal veel te lang, capaciteit wordt onvoldoende kritisch ingezet. Veel zaken blijven daardoor nodeloos op de plank liggen."

Hoe is de huidige cultuur binnen de recherche? Kan en moet die veranderen?

"De cultuur moet zeker veranderen. Er is veel saamhorigheid en gezelligheid maar dat heeft ook een keerzijde."

"Verreweg de meeste politiemensen zitten vanaf hun zeventiende tot hun pensioen bij de politie. Je hele leven bij de politie werken, is niet meer van deze tijd. Vooral omdat ik kon zien hoe die baangarantie uitpakt: veel rechercheurs zijn niet meer vooruit te branden, velen zijn cynisch geworden door teleurstellingen in het werk en door het virus van cynisme dat aan elkaar wordt doorgegeven. Dat cynisme woekert onbeteugeld voort."

"Het veranderen van de cultuur zal niet gemakkelijk zijn. Sterker nog, dat zal een enorme klus zijn voor de Nationale Politie. Het begint ermee dat je moet onderkennen dat de cultuur ook een belemmering is in het eigen werkproces. Pas als je dat onder ogen ziet, kun je in actie komen. Nu wordt de interne cultuur steevast rooskleurig voorgespiegeld."

Zijn criminaliteitscijfers van de politie betrouwbaar?

"Dat is een heikel punt. De politie heeft het alleenrecht op de misdaadcijfers. Maar als je kijkt naar de lage aangiftebereidheid, de fouten die bij de invoer van aangiften en gegevens worden gemaakt, de vele manieren waarop hetzelfde delict in de systemen kan worden weggezet, dan heb ik er zo mijn twijfels bij of de cijfers een goede graadmeter zijn van de omvang van de criminaliteit. En in elk geval bij de interpretatie die steeds aan dalende criminaliteitscijfers wordt gegeven. Als je jarenlang meeloopt op een rechercheafdeling in de hoofdstad, dan bekruipt je het gevoel dat de criminaliteit almaar georganiseerder, digitaler en internationaler wordt. En dus complexer."

Hoe gaat de politie om met hogeropgeleide zij-instromers bij de recherche?

"Hun aantal is nog veel te laag om werkelijk van invloed te zijn op de politiecultuur. Tegen die heersende cultuur lopen veel zij-instromers uiteindelijk stuk, sommige al na een paar jaar."

"Het binnenhalen van hbo’ers en academici was tien jaar geleden een streven vanuit de politiek. Na enkele geruchtmakende zaken waarin tunnelvisie en onterechte veroordelingen een rol speelden, vond men dat de kwaliteit omhoog moest."

"De kunst is om te zorgen voor goede loopbaanperspectieven en om zij-intromers een luisterend oor te bieden, in plaats van hun suggesties weg te wuiven met dooddoeners als ‘zo doen we dat hier al jaren’ of ‘aan wiens kant sta je eigenlijk?’. Nog steeds praten politiemensen ook over ‘blauw verven’ van zij-instromers. Daar was het streven naar diversiteit niet om te doen. De uitstroom van loyale en gedreven specialisten is je reinste kapitaalvernietiging."

Wat zijn je aanbevelingen om tot een betere recherche te komen?

"Ten eerste moet de praktijk van 'baan voor het leven' kritisch worden bekeken. Het leidt tot gezapigheid en te veel uitgebluste rechercheurs. Ten tweede is het hoog tijd voor veel meer vers bloed, op de werkvloer en bij leidinggevenden. Dat betekent ook dat de automatische doorstroming vanuit de wijkteams naar de recherche moet stoppen."

"Het selectieproces moet strenger: kijken naar wat het recherchewerk in de kern inhoudt en weten wie je daar dus voor nodig hebt. Ten derde moeten de meest cruciale vaardigheden van rechercheurs veel beter getraind en onderhouden worden. Er zijn overal cursussen voor, behalve voor de belangrijkste vaardigheden. Ten vierde moet er een feedback-cultuur intern op gang komen waarin niet de lieve vrede, maar de beste kwaliteit prioriteit heeft."