Vijf vragen over het MH17-onderzoek

• Robert Bas

  Justitieredacteur

Het botert niet tussen het team dat het strafrechtelijk onderzoek doet naar de ramp met vlucht MH17 en de inlichtingendienst AIVD. Politie en justitie hebben een goed beeld van de gebeurtenissen die hebben geleid tot de vliegramp, maar betrokkenen zeggen tegen de NOS dat de AIVD informatie achterhoudt.

Wat weten we van het strafrechtelijk onderzoek?

Het onderzoek heeft eigenlijk twee doelen: het vinden van de waarheid en de strafrechtelijke vervolging van de verantwoordelijken. Uit gesprekken met betrokkenen bij het onderzoek komt het volgende beeld naar voren.

Het eerste doel, het vinden van de waarheid, wat is er gebeurd en wie is daar verantwoordelijk voor, wordt gehaald. Het is eigenlijk een journalistiek onderzoek op basis van onder meer foto’s, filmpjes en getuigenverklaringen. Het Openbaar Ministerie heeft heel veel materiaal, meer dan een miljoen documenten, filmpjes en foto’s. Om dat allemaal te analyseren is er recent weer extra capaciteit aan het onderzoeksteam toegevoegd.

Hoe is de samenwerking tussen politie, OM en de inlichtingendiensten?

Die verloopt niet soepel, vertellen bronnen rond het onderzoek. Met name de houding van de inlichtingendienst AIVD roept bij politie en sommige mensen van het OM veel ergernis op. Het OM en de politie willen opsporen en hebben daarvoor informatie van de AIVD nodig. Maar de geheime dienst frustreert het onderzoek in de ogen van een deel van het OM en politie continu, zich beroepend op wetgeving en regels.

Dat de AIVD informatie achterhoudt, bemoeilijkt het onderzoek erg, aldus de bronnen. Binnen het onderzoeksteam vraagt men zich af of hoe gemotiveerd de politiek echt is om de daders voor de rechter te brengen. Betrokkenen denken steeds meer dat de politiek er alle belang bij heeft dat er geen strafzaak tegen de verantwoordelijken komt.

Wat hebben politie en OM tot nu toe gevonden?

De onderzoeksresultaten wijzen in één richting. De MH17 is neergehaald door een Buk-raket, die vanaf een Russische installatie is afgevuurd door zeer waarschijnlijk Russische militairen. De Buk-installatie is kort voor de ramp van Rusland naar Oekraïne vervoerd. Dat blijkt onder meer uit verschillende filmpjes die op internet zijn opgedoken. Maar Nederlandse rechercheurs hebben in Oekraïne ook met ooggetuigen gesproken.

Betekent dat ook dat de daders vervolgd gaan worden?

Het is maar de vraag of de zoektocht naar de waarheid ook hard genoeg bewijs oplevert voor een succesvolle strafrechtelijke vervolging. Want dan moet van iedere verdachte vast komen te staan wat diens individuele betrokkenheid is geweest.

En los daarvan: het is de vraag waar de bemanning van de Buk-installatie is gebleven. In het onderzoeksteam wordt er rekening mee gehouden dat de militairen onvindbaar zijn geworden doordat ze een nieuwe identiteit hebben gekregen of mogelijk zelfs zijn geliquideerd, in een poging van de Russische geheime dienst om alle sporen die wijzen op betrokkenheid van Rusland te wissen.

Probeert Rusland het onderzoek te beïnvloeden?

Er zijn in ieder geval sterke aanwijzingen dat de Russische geheime dienst nog steeds probeert in te breken in de computersystemen van politie en OM. Smartphones en laptops die in de Oekraïne gebruikt zijn en die bijvoorbeeld via lokale telefoonnetwerken contact hebben gehad, zijn vernietigd. Want de apparaten kunnen makkelijk besmet zijn met spionagesoftware. In enkele gevallen zijn uit voorzorg ook thuisnetwerken van politiemensen weggehaald omdat ze mogelijk besmet waren.