Koningschap is politieke balanceeract

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis

Redacteur Piet van Asseldonk schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

Koning Willem-Alexander was bij de herdenking van de bevrijding van het vernietigingskamp Auschwitz. Iedereen vond dat goed en gepast, vanzelfsprekend zelfs.

De koning woonde, net als andere (gekroonde) staatshoofden en geheel volgens protocol, de plechtigheden bij rond het overlijden van koning Abdullah van Saudi-Arabië. Daarop kwam, tot in de Tweede Kamer toe, kritiek. Wat had Willem-Alexander te zoeken in een dictatoriaal geregeerd land- ook al hebben we daar nauwe diplomatieke en economische relaties mee- dat het niet zo nauw neemt met de mensenrechten?

Onpartijdig vorst

De koning was niet aanwezig bij de demonstratie 'Je suis Charlie' in Parijs. Formeel correct, want een onpartijdig vorst hoort - in tegenstelling tot regeringsleiders - niet thuis op een politieke demonstratie.

Tijdens zijn nieuwjaarsbijeenkomst zei de koning naar aanleiding van de aanslagen in Parijs: "Het is nu van belang dat wij samen de waarden die aan de basis van onze samenleving staan, blijven verdedigen en uitdragen. Ieder doet dat op zijn eigen manier". Willem-Alexander deed het op zijn manier: in algemene, voorzichtige woorden.

Balanceeract

Deze voorbeelden illustreren dat het koningschap een permanente balanceeract is. Dat houdt het gevaar in dat de koning, altijd de kerk in het midden houdend, niemand tevreden stelt en zo een bleek, onbetekenend profiel krijgt. Een beetje zoals bestuurders die gelegenheidspraatjes houden volgens het even risicoloze als inhoudsloze stramien: "Ik zeg maar zo: ik zeg maar niks. Dan heb ik niks te verantwoorden ook. Ik heb gezegd." Als koning van alle, politiek en sociaal-cultureel sterk verdeelde, Nederlanders lijkt dit lot Willem-Alexander beschoren. Maar of het op termijn voldoet?

Toetssteen zou wel eens de mate kunnen zijn waarin Willem-Alexander de ruim een miljoen moslims in ons land aan zich weet te binden. Dat vergt in het gepolariseerde klimaat van integratie, godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting veel balanceerkunst. Tot nu toe kiest de koning de veilige weg van afzijdigheid. Naarmate zijn koningschap vordert, zou dit wel eens kunnen veranderen.

Verdraagzaamheid

Uiteindelijk sprak Beatrix (vandaag wordt ze 77) zich in de nadagen van haar koningschap op dit punt ook steeds duidelijker uit. In haar kersttoespraken riep ze onverbloemd op tot verdraagzaamheid tussen andersdenkenden. Dat kwam haar op kritiek van met name de PVV te staan, maar ze matigde haar toon niet.

Op staatsbezoek in de Verenigde Arabische Emiraten verdedigde ze zélf het dragen van een hoofddoek bij moskeebezoeken. Ze noemde de commotie daarover onzin.

Willem-Alexander heeft als koning nog een leven voor zich. Dat zal tot profilering leiden. Jovialiteit is mooi, maar jovialiteit plus een inhoudelijke boodschap, mits politiek gedekt, is beter.