Bij het oude mijngebouw is een muurschildering gemaakt
NOS Nieuws

Van Gogh werd van prediker een schilder in de Borinage

  • Jeroen Wielaert

    Verslaggever

  • Jeroen Wielaert

    Verslaggever

Hij ging erheen om te prediken en kwam ervandaan om kunstenaar te worden. In de Borinage, de straatarme mijnstreek in het zuiden van België, kon Vincent van Gogh de mensen niet religieus bezielen, maar vond hij wel de inspiratie voor al het werk dat nu nog steeds velen begeestert. De expositie Van Gogh in de Borinage is één van de bijzondere onderdelen bij de opening van Mons 2015, Culturele Hoofdstad van Europa, te zien in het museum Beaux-arts Mons (BAM).

De ervaring heeft geleerd dat degenen die in de duisternis, in het hart van de aarde werken als de mijnwerkers in de zwarte kolenmijnen onder anderen, door het woord van het Evangelie zeer getroffen worden en het ook gelooven. Nu is er in ’t zuiden van België, in Henegouwen zoo in de buurt van Mons, tot de Fransche grenzen, ja ook nog verre daarover, eene streek genaamd Le Borinage. Gaarne zou ik wenschen derwaarts te gaan als Evangelist.’

Dat schreef Vincent van Gogh aan zijn broer Theo, in de loop van 1878. Zijn proeftijd op de evangelistenopleiding in Brussel was beëindigd, maar Van Gogh had zijn predikersijver niet verloren. In december 1878 trok hij naar de Borinage. In Wasmes, dik 10 kilometer van Mons, had de kleine protestantse gemeente een predikant nodig.

  • Jeroen Wielaert / NOS
    Daarop twee afbeeldingen van Van Gogh; als schilder en als predikant
  • Jeroen Wielaert / NOS
    Op de tentoonstelling hangen enkele vroege werken van Van Gogh
  • Jeroen Wielaert / NOS
    Hij schilderde onder meer deze uitgeputte man. Worn out schreef hij erbij
  • Jeroen Wielaert / NOS
    Veldwerkers
  • Jeroen Wielaert / NOS
    Vrouwen gebukt onder zware zakken

Van Gogh was toen 27. Hij kreeg woonruimte in Rue Wilson 221, een huis dat destijds het eigendom was van boer Jean-Baptiste Denis. Er is in 136 jaar ogenschijnlijk weinig veranderd. In heel het dorp staan de lage huizen van toen nog bijeen te kleumen in de winterkou. Onverminderd is het beeld van armoede, versteend in rossig baksteen.

Ze moesten Van Gogh niet, in Wasmes, hoezeer hij ook probeerde een band te krijgen met de ondergrondse delvers. Gods woord ging er uit zijn mond niet in. Hij bleef een buitenissige vreemdeling.

Zelf ervoer hij het als een diepe mislukking. Hij wist niet wat hij moest worden. Zijn broer Theo deed hem de suggestie om meer te doen met dat tekenen van hem.

Toen Mons samen met het Tsjechische Pilsen voor een jaar tot Europese Culturele Hoofdstad werd verheven, zijn ze zich in Wasmes gaan haasten om het vervallen huis aan de Rue Wilson te restaureren en er een ontvangstcentrum in te vestigen. Het is gewijd aan de schilder en niet aan de evangelist. Het is een ultieme poging om iets van de roem mee te pikken die Van Gogh destijds nog moest verwerven.

Het is mooi om te zien wat hij heeft gezien vanuit het bovenraam van het huis van Denis. De kolossale zwarte berg bij de mijn van Marcasse, een paar honderd meter verderop. Het is maar een korte rit ernaartoe. Bij het uitstappen wordt nog meer magie voelbaar. Hoog torent het oude mijngebouw boven de lage mijnwerkerspandjes uit, als een vervallen kasteel van een opgedoekte industrie.

Moderne kunstenaars hebben Van Gogh in twee gedaanten naast een mijnwerker geschilderd, de één met een palet, de ander met een bijbel boven het rood bebaarde hoofd. Peintre en pasteur hebben ze erbij gezet, schilder en prediker. Het is er stemmig rondwandelen in een sfeer van vervlogen tijden. Meelopen met de indrukken van Van Gogh.

Tentoonstelling

Groot is het contrast met het moderne BAM, aan de Rue Neuve in het fraaie oude centrum van Mons, vlak bij de Grand Place. Op de tentoonstelling is niets te zien van het werk waarmee Van Gogh zich onsterfelijk schilderde. Het gaat hier om de oorsprong, letterlijk de grond waaruit hij zijn onderwerpen opdiepte. Vrouwen gebukt onder zware zakken, veldwerkers met hun lading, een uitgeputte man, gebogen zittend voor een kokende ketel – Worn out, schreef Vincent erbij.

Het zijn de prille producten van de weerbarstige Borinage. De meeste werken die in het BAM getoond worden, tekende en schilderde hij pas na zijn vertrek uit de mijnstreek, oktober 1880. Noeste pogingen, dat zijn het, ijverig ploeteren. Hier openbaart zich toch al iets van het impressionistische genie dat in het diepe zuiden van Frankrijk volledig bovenkwam. Des te beter is het in en om Mons voor het inzicht in de hele Vincent van Gogh.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl