Machtsvacuüm en anarchie in Jemen

Het is het armste land in de regio waar rivaliserende stammen al decennialang om de macht strijden: Jemen. Met het aftreden van de Jemenitische president en de val van de regering is de chaos compleet. Dat gebeurde allemaal na de opmars van Houthi-rebellen.

In Jemen wordt druk gespeculeerd over hoe nu verder. Een uitleg van de ingewikkelde situatie.

Wie zijn de Houthi-rebellen?

De Houthi’s zijn een sjiitische rebellengroep in het noorden van Jemen. Ze vormen zo’n 30 tot 40 procent van de Jeminitische bevolking, en zijn daarmee een aanzienlijke minderheid. De Houthi’s strijden al jarenlang voor meer zeggenschap en autonomie van het noorden van Jemen.

Hun naam hebben ze te danken aan Hussein Badr al-Din al-Houthi. Hij was degene die in 2004 de eerste opstand tegen de Jemenitische regering leidde. Nog datzelfde jaar werd hij door het leger gedood.

Waarom rukken de Houthi’s nu op?

Na de Arabische lente in Tunesië en Egypte breekt in 2011 ook in Jemen een opstand uit tegen het autoritaire bewind van president Saleh, die dan 33 jaar aan de macht is. Saleh stapt op en interim-president Hadi neemt het stokje over. Maar Hadi heeft geen controle over het land en sinds zijn aantreden overheerst de chaos in Jemen.

Hadi moest Jemen een nieuwe grondwet geven met een nieuwe verdeling van de macht. Hij beloofde de Houthi’s meer macht en autonomie in de provincies, maar kwam die belofte niet voldoende na. Afgelopen zomer begonnen de Houthi’s daarom een offensief.

In korte tijd wisten ze op te rukken naar de hoofdstad Sanaa. Ook veroverden ze andere delen van het land, zonder veel weerstand van het Jemenitische leger. De afgelopen dagen wisten ze ook door te dringen tot het presidentiële paleis, waar ze president Hadi twee dagen lang vasthielden. Na die twee dagen was er opnieuw een staakt-het-vuren, maar daar hebben de Houthi's zich niet aan gehouden. Vervolgens nam de president ontslag.

Wat voor rol spelen omringende landen bij de machtsstrijd in Jemen?

De regering van Jemen beschuldigt Iran ervan steun te verlenen aan de Houthi-rebellen. Dat is niet bewezen, maar wel aannemelijk. Iran heeft belang bij een sterke sjiitische militie in de achtertuin van Saoedi-Arabië.

Op zijn beurt zal Saoedi-Arabië het er niet bij laten zitten als de Houthi’s te veel macht krijgen. De machtsstrijd in Jemen is dus ook een machtsstrijd tussen de regionale aartsvijanden Iran en Saoedi-Arabië.

Wat kan er gebeuren als Jemen stuurloos blijft?

Waarnemers vrezen dat Jemen verder zal afglijden in chaos en anarchie. Het risico bestaat dat het sektarisch geweld oplaait en er gevechten uitbreken tussen het zuiden en het noorden. Jemen zou in dat geval de kant kunnen opgaan van Irak en Syrië.

In het zuiden van het land waar vooral soennieten wonen, moeten ze weinig hebben van de sjiitische rebellen in het noorden. Soennieten vrezen een opmars van Irans sjiitische islam. Bovendien is een groot deel van het zuiden bezet door al-Qaida.

Krijgt al-Qaida nu meer kans?

Jemen is een belangrijke kweekvijver voor terrorisme. Er zouden veel geradicaliseerde moslims worden getraind om aanslagen te plegen. De VS heeft de Jemenitische tak van al-Qaida bestempeld als "erg gevaarlijk".

Een van de plegers van de aanslagen in Frankrijk zei dat hij door de Jemenitische tak van al-Qaida was gestuurd en daar in een van de trainingskampen had gezeten. Al-Qaida is gebaat bij een verzwakte staat en dus ook bij het huidige machtsvacuüm.