'In Leidsche Rijn picknicken we met z'n allen'

• Maino Remmers

  Verslaggever

Wie de clichés van een Vinex-wijk wil kan ze in Leidsche Rijn makkelijk vinden. De eenzame bushalte, de schrale wind over een nog stuk braakliggend terrein. Winkelcentrum Terwijde, waarvan de helft van de winkels leeg staat. Wie op z'n tenen achter het zolderraampje staat kan misschien nog net in de verte de Domtoren zien.

Toch kan 'Vinexvrouwtje' Marieke Dubbelman ook de andere kant vertellen. Ze gaf zichzelf deze geuzennaam en geeft rondleidingen in de wijk. "Wij hebben 4 kinderen en een huis met 4 verdiepingen. In de Utrechtse binnenstad moet je daar misschien 8 ton voor neerleggen, nu hebben we een hypotheek van 300.000 euro." Volop ruimte, een tuin, groen in de wijk en in de zomer zwemmen in de vaart voor de deur.

Vinex, de titel van het rapport Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra, is een merknaam geworden voor tientallen wijken die de afgelopen 25 jaar zijn verrezen. Vaak aan de rand van bestaande steden, zoals IJburg bij Amsterdam, De Waalsprong bij Nijmegen en Brandevoort bij Helmond. Ze zouden de ideale woonplek moeten zijn voor gezinnen die in de binnenstad geen plek konden vinden. Hoewel een belangrijk deel van die Vinexwijken helemaal niet buiten de bebouwde kom liggen.

"Dat is een misverstand want 49 procent van de Vinex-woningen is gebouwd in de stad. Er werd bijvoorbeeld oude industrie voor afgebroken", zegt planoloog Jeroen Niemans. Hij is betrokken bij Platform, dat vandaag in Amsterdam start met een reeks debatten over het wonen in de toekomst. "De Vinex werd ontworpen naar de behoeften van 25 jaar geleden. Maar jongeren willen misschien juist weer in de stad wonen met het terras om de hoek. Ze hoeven geen tuin en een auto voor de deur, maar pakken de deelauto van Greenwheels."

Er zijn fouten gemaakt bij het plannen van de Vinexwijken. Ook in Leidsche Rijn waar projectontwikkelaars er als de kippen bij waren om boerenland op te kopen. Om vervolgens torenhoge winsten te boeken toen de gemeente de bouwkavels nodig had voor de nieuwbouwwijk.

"Je woont in een wijk in opbouw, dus met bouwwegen en kiepwagens. We hebben 9 jaar moeten wachten op een fatsoenlijk winkelcentrum, dat nu nog half leeg staat", zegt Marieke Dubbelman. "De projectontwikkelaars maken de dienst uit. Ze willen nu nog een groot winkelcentrum bouwen terwijl in Terwijde de helft nog leeg staat. Hier in de wijk koopt bijna iedereen via internet. Het winkelcentrum is tegenwoordig de auto van de pakketdienst die tot de nok toe vol zit."

Het idee dat het stadscentrum van Utrecht ver weg ligt lijkt beeldvorming. Met de fiets is het hooguit 20 minuten en er is een goede busverbinding zeggen de bewoners. Een man die de hond uit laat vindt het fijn dat je makkelijk kunt parkeren en veel groen hebt. Betaalbare woningen, snel bij de snelweg. Weer een ander zegt dat de Vinex verre van anoniem is omdat het allemaal jonge gezinnen zijn met schoolgaande kinderen. Je komt elkaar steeds weer tegen en er wordt van alles georganiseerd.

"Afgelopen zomer nog een grote picknick met 1300 man aan lange tafels midden in de wijk" zegt Marieke Dubbelman. "Maar als mijn kinderen de deur uit zijn en net als ik destijds juist midden in de studentenstad willen wonen, dan wil ik misschien ook wel weer terug naar de binnenstad."

Planoloog Jeroen Niemans denkt niet dat er nog veel meer van zulke grootschalige nieuwe woonwijken als Leidsche Rijn bij zullen komen. "De behoeften zijn veranderd. Neem Eindhoven als voorbeeld. Op Strijp S waar Philips vroeger onder meer gloeilampen fabriceerde in enorme fabrieksgebouwen, komen nu hippe woningen. Dat heeft die stad heel slim aangepakt, want je hebt veel ruimte en woont toch hartje stad."

En hij denkt dat de krimpgemeenten zoals in Zuid-Limburg of Oost-Groningen nog verder zullen leeglopen. "Jongeren trekken naar de stad dus daar zul je plannen voor moeten verzinnen." De borden aan de rand van winkelcentrum Terwijde beloven nog allerlei bouwactiviteiten, maar het winkelcentrum geeft toch een wat verlaten beeld op deze grijzige donderdagochtend. Benieuwd hoe deze Vinex er over 25 jaar uit zal zien.