Ex-dictator Guatemala op brancard voor de rechter

• Cees Zoon

  Correspondent Mexico

In Guatemala is het tweede genocideproces tegen ex-dictator Efraín Ríos Montt begonnen. De generaal werd in mei vorig jaar veroordeeld tot tachtig jaar cel. De rechter achtte hem toen verantwoordelijk voor het aanrichten van vijftien bloedbaden, waarbij 1771 Maya-indianen werden vermoord door het regeringsleger.

Het vonnis tegen Ríos Montt was uniek, omdat voor het eerst een ex-dictator van het Midden-Amerikaanse land werd veroordeeld wegens grootschalige schendingen van de mensenrechten. Maar tien dagen later annuleerde het Constitutioneel Hof het vonnis en besloot dat het proces moest worden overgedaan, omdat er vormfouten zouden zijn gemaakt. Die beslissing leidde in de hele wereld tot protesten.

Ríos Montt kwam in maart 1982 bij een staatsgreep aan de macht. Zijn anderhalf jaar durende bewind geldt als het meest gewelddadige in de geschiedenis van het land. Volgens een waarheidscommissie zijn tijdens zijn dictatuur zeker 10.000 mensen door het leger vermoord. Duizenden vrouwen werden systematisch verkracht door militairen. Meer dan 400 dorpen werden volledig met de grond gelijk gemaakt in het kader van zijn 'strategie der verschroeide aarde' in de strijd tegen de guerrilla.

Machtige man

Ríos Montt slaagde er decennialang in om aan justitie te ontkomen. Ook nadat hij eind 1983 was afgezet door opstandige militairen, bleef hij een van de machtigste mannen van Guatemala. Van 1994 tot 2012 was hij lid van het parlement en daardoor onschendbaar.

Bij het begin van het nieuwe proces, maandagmorgen, liet de 88-jarige Ríos Montt verstek gaan. Zijn advocaten betoogden dat hij te ziek was om naar de rechtbank te komen, maar de rechter wees dat verweer af. De ex-dictator kreeg twee uur de tijd om alsnog te verschijnen. Rond het middaguur arriveerde de ex-dictator met een ambulance en werd hij per brancard de rechtszaal ingedragen.

Niet veel later werd het proces opgeschort, omdat de advocaten van de ex-dictator de president van het hof hebben gewraakt. Die zou niet objectief zijn. Een andere rechtbank moet nu de objectiviteit van de president van het hof beoordelen. Tot die tijd ligt het proces stil.