Vies, zwaar en weggestopt: de Limburgse mijnsluitingen

“Jongens, ga nooit van de mijn af, want kolen hebben ze altijd nodig.” Dit was het motto van de Ondergrondse Vakschool, waar jongens werden opgeleid tot mijnwerkers. Maar de mijnen gingen wel dicht.

Jarenlang werd deze ingrijpende gebeurtenis weggestopt. Er werd niet over gepraat. Het werk in de kolenmijnen en de dramatische jaren na de sluiting waren traumatiserend voor veel gezinnen in Limburg.

Het mijnwerkersbestaan was zwaar, vies en weggestopt onder de grond. Het was bovendien gevaarlijk. In de Nederlandse mijnen zijn in de loop der jaren 1455 mijnwerkers om het leven gekomen.

Bij de opening van het Jaar van de Mijnen in Limburg half december haalt Frans Timmermans, EU-commissaris en telg van een mijnwerkersfamilie in Heerlen, herinneringen op. Beide opa's van Timmermans werkten in de mijn.

Een van hen loopt net als zoveel anderen stoflongen op, vertelt Timmermans. "De versteende longen van mijn opa konden aan het einde van zijn leven geen zuurstof meer opnemen. Hij was daarover niet bitter, wel over de mijnarts die beweerde dat het door het roken kwam, maar dit terzijde."

"Hij was daarover niet bitter omdat hij wist dat hij met zijn harde werken zijn dochter en zijn kleinzonen een kans had gegeven die hijzelf nooit had gehad." Dit soort verhalen zijn de ervaringen van honderden oud-mijnwerkers en hun gezinnen.

Weinig herinnert er nu nog aan dat dagelijks duizenden mijnwerkers onder de grond verdwenen om kolen naar boven te halen. Van zwart naar groen was het credo van de overheid. Limburg moest zo snel mogelijk het mijnverleden achter zich laten.

Bijna alle mijngebouwen werden gesloopt. En de naam van de Oostelijke Mijnstreek veranderde in Parkstad. En ook de oud-mijnwerkers moesten zich aanpassen.

Maar na de mijnsluitingen voelden veel van hen zich afgedankt en weggestopt in de WW, bijstand of WAO. Duizenden 'koempels' kregen stoflongen of zijn inmiddels overleden. Maar niet iedereen kreeg daarvoor erkenning en een bijbehorende uitkering. Tot woede en verdriet van veel 'koempels' en hun families.

Jubileum met een rouwrandje

De gemeente Heerlen en de provincie Limburg willen, na 50 jaar, het mijnverleden herdenken en vieren. Het is ook een halve eeuw geleden dat het besluit werd genomen om de mijnen te sluiten.

Maar voor veel oud-mijnwerkers en hun kinderen heeft het jubileum een rouwrandje. De gevolgen van de mijnsluitingen waren dramatisch voor Zuid-Limburg. Maar liefst 45.000 mijnwerkers en 30.000 werknemers in toeleveringsbedrijven verloren hun werk.

Eind jaren 70 zat in de Oostelijke Mijnstreek de helft van de beroepsbevolking thuis: werkloos, afgekeurd of vervroegd met pensioen. En Limburg voelt nog steeds de gevolgen van het mijnverleden. Letterlijk en figuurlijk. Er verzakken af en toe oude mijngangen, waardoor huizen boven de grond beschadigd worden.

In 2011 verzakte zelfs een heel winkelcentrum 't Loon in Heerlen. En tot op de dag van vandaag is de werkloosheid en armoede in de voormalige mijnstreek hoger dan in de Randstad.