Warschau is toe aan herwaardering Sovjet-erfenis

• Wouter Meijer

  Correspondent Duitsland

De straten van Warschau zijn de afgelopen 25 jaar steeds meer op die van een West-Europese stad gaan lijken. Vooral de behoefte aan hippe koffiebars met brownies en bagels lijkt onverzadigbaar.

Kleding en auto’s doen sowieso niet onder voor die in andere steden en er is een indrukwekkend aantal wolkenkrabbers opgetrokken voor kantoren, hotels en intussen ook peperdure penthouses.

Wat er tussen 1945 en 1989 gebeurde, wilden veel Polen zo snel mogelijk vergeten. Het was de grijze tijd van het communisme met onder meer de keiharde onderdrukking tijdens de staat van beleg in de jaren 80. Maar niet alles was slecht, zeggen Polen nu. En opvallend veel jongeren proberen te redden wat er te redden valt.

Keramiek

"Voor mij is het een prettige herinnering", zegt kunstenares Magda Lapinska (28). "Ik ben opgegroeid tussen deze gebouwen, het is mijn jeugd. Onze generatie heeft niet zulke negatieve associaties met het communisme. Dat maakt het makkelijker om de gebouwen zelf te waarderen."

Ze laat de Rotunda zien, een bankgebouw uit de jaren 60, dat de bank zelf eigenlijk af wil breken. Daar is veel protest tegen. Magda heeft bij wijze van eerbetoon er een miniatuur van keramiek van gemaakt.

Dat doet ze ook met andere gebouwen die bedreigd worden of zelfs al verdwenen zijn. "De miniatuurtjes verkopen goed, aan jonge mensen en aan ouderen die openstaan voor het verleden."

Tegenover de Rotunda staat het Cultuurpaleis. Het gebouw is het beste voorbeeld van de grote verandering in de manier waarop bewoners van de hoofdstad naar het verleden kijken. Het werd gebouwd in de jaren 50 en was zogenaamd een geschenk van de Sovjet-Unie. Maar in feite betaalde Polen het cadeau zelf. Het hoogste gebouw van het land werd voor de bewoners hét symbool van de Russische onderdrukking.

En nu? Nu staat het op de kaft van alle boeken en brochures over Warschau. Het uitzicht vanaf de toren is adembenemend en het is een vaste halte tijdens alle rondleidingen.

Zoals van reisbureau Adventure Warsaw, dat bezoekers inwijdt in de rode geschiedenis. "Maar we doen niet te moeilijk hoor. We vertellen over de 1 mei-parades en de zwarte handel, dat is spannender dan de verhalen over alle ellende van destijds", zegt de chauffeur en gids.

Servies

Zijn collega’s doen ook het communisme-museum aan. In drie stappen komt daar het verleden tot leven, beginnend met het dagelijkse bestaan. "Iedereen die hier komt, herkent wel iets van zichzelf. Of als je jonger bent van oma of opa."

Er worden hier nog voortdurend spullen gebracht door mensen die liever willen dat oud servies, meubels of kleding in het museum overleven dan dat zij voorgoed verdwijnen.

In de volgende kamer is het minder gezellig: voedselbonnen, propagandaposters en uniformen. "Het verleden roept discussie op en we willen dat mensen hierover gaan praten. Dit moet een plek worden waar de verschillende partijen en de generaties kunnen discussiëren. Of gewoon bij ons hun verhaal kwijt kunnen over vroeger."

En daarom is de laatste ruimte een authentieke socialistische 'melkbar', de even gehate als geliefde staatskantine uit de periode 1945-1989.