Giframp Bhopal eist nog altijd slachtoffers

Dertig jaar na de giframp is er op de plek zelf niet veel meer te zien. In 1984 kwamen in de Indiase stad Bhopal bijna twintigduizend mensen om het leven toen een enorme gifwolk ontsnapte uit een Amerikaanse pesticidenfabriek. Nog eens tienduizenden mensen werden gehandicapt, blind of liepen andere ernstige aandoeningen op.

In Bhopal, een stad van zo'n anderhalf miljoen inwoners, is de ramp allesbehalve vergeten. Er is inmiddels een tweede generatie slachtoffers met aangeboren afwijkingen, vertelt correspondent Joeri Boom.

"Er zijn veel gehandicapte kinderen. Een meisje dat een duim mist, een jongetje dat verlamd geboren wordt, veel blindheid. Er is ook een enorme sterfte, zowel onder pasgeboren kinderen als onder mensen die het hebben overleefd."

Het Amerikaanse Union Carbide was de eigenaar van de fabriek. Volgens het concern was er water terechtgekomen in een grote tank met een enorm giftig gas, methylisocyanaat. "Om dat te maken was een stof nodig die in de Eerste Wereldoorlog als gifgas werd gebruikt. Zo verschrikkelijk giftig was dat spul."

Direct na de ramp kregen de omwonenden van de fabriek weinig hulp, en ook nu is er weinig aandacht voor het leed van de tweede generatie slachtoffers. "Volgens de slachtoffers is het helemaal fout gegaan bij de juridische afhandeling", zegt Boom.

"Daarbij is heel weinig geld betaald door Union Carbide, 470 miljoen dollar. Dat is veel te weinig als je kijkt naar de hoeveelheid slachtoffers. Een fooi. Maar de zaak is gesloten. Union Carbide kan dus eigenlijk niet meer vervolgd worden."

Sabotage

Wat het verder ingewikkeld maakt, is dat het Amerikaanse concern steeds heeft gezegd dat er sabotage in het spel is geweest. Joeri Boom: "Een werknemer die iets tegen het bedrijf had, zou dat gedaan hebben. Maar ja, de fabriek mocht niet eens zulke hoeveelheden van dat gevaarlijke gas op het terrein hebben. Het was ook heel erg slecht onderhouden allemaal. Dus waarschijnlijk ligt de morele schuld bij Union Carbide. Alleen is dat nooit bewezen."

Nabestaanden en slachtoffers hebben weinig juridische hulp bij hun strijd om alsnog hun gelijk te halen. "Greenpeace heeft zich op de zaak gestort, maar verder is er weinig hulp voor die mensen," zegt Boom. "Het is ook duidelijk dat er in India weinig herdacht wordt. De grootste krant heeft er iets over op pagina veertien, een andere een klein stukje op pagina zeven."

Toch heeft de giframp wel iets veranderd in het land. "India in 1984 en India in 2014 zijn niet vergelijkbaar. Het zijn twee totaal andere economieën. Er is nu veel meer aandacht voor veiligheid. Vroeger vielen er ook veel meer doden bij het aanleggen van wegen en de metro. Dat gebeurt nu bijna niet meer. Iedereen heeft een helmpje op."

Ook in de chemische industrie is er veel verbeterd. Toch zijn er nog altijd risico's. "Een Australische expert waarschuwde deze week dat er nog niet genoeg toezicht is en dat de veiligheidsvoorschriften niet duidelijk geordend zijn. In het buitenland zijn er nog steeds zorgen over de veiligheid van de chemische industrie in India."