Raemaekers tekende vurig anti-Duits

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

In Nederland wilden ze liever niet zien wat hij zichtbaar maakte aan gruwelen. Louis Raemaekers werd heel beroemd in Engeland en Amerika met de anti-Duitse prenten die hij maakte in de Eerste Wereldoorlog. De Limburger ging de oorlog te lijf met zijn tekenpen. En droeg daarmee scherp bij aan de beëindiging ervan.

In Limburg gaan vandaag twee exposities open, gewijd aan de in Roermond geboren illustrator. De tentoonstelling in het Limburgs Museum in Venlo heet Ten strijde met potlood en pen, Louis Raemaekers (1869-1956) herontdekt. Het Cuypershuis komt met Raemaekers/Bertrams, Roermondenaren op het wereldtoneel. Het is een dubbeltentoonstelling met het werk van de ook in Roermond geboren en nog steeds actieve Joep Bertrams.

Dubbele agenda

Nederland heeft de Eerste Wereldoorlog liefst zo snel mogelijk willen vergeten. Door de toestroom van enorme hoeveelheden Belgische vluchtelingen werd het land aan het begin van de strijd geconfronteerd met de verschrikkingen van over de grens. Nederland was officieel neutraal, maar met een dubbele agenda vol partijdigheid. Nogal wat goede vaderlanders waren Duits gezind. Ze moesten niets hebben van Raemaekers’ opruiende tekeningen.

In het Limburgs Museum Venlo is een treffende observatie uit The Times te lezen, gepubliceerd na Raemaekers’ overlijden:

Raemaekers tekende een Duitse adelaar die een Belgisch hoentje had geveld en daarna op jacht ging naar een Nederlands kippetje. En een onafzienbare stoet vrouwen en kinderen tussen immense rijen kruisen met de tekst: Kreuzland, Kreuzland über Alles. Treffend ook, het skelet dat met zijn zeis een hele volksmassa onthoofdt. En die forse Duitse soldaat met zijn punthelm die een Belgisch huis is binnengedrongen en daar vrouw en kind neersteekt, terwijl zijn collega de paus buiten de deur houdt.

Joep Bertrams is bekend door zijn werk voor Het Parool, NOVA, Le Monde en de New York Times. Ronddwalend op de tentoonstelling in Venlo zegt hij: "Raemaekers tekende vaak skeletten. Het was meteen duidelijk: dit is de dood die heerst over het veld. Blijkbaar had hij er als tekenaar plezier in, om dat soort vormen te tekenen. Hij vond dat Nederland partij moest kiezen, maar het land wilde graag buiten die oorlog blijven. Ze vonden dat ze zich rustig moesten houden, dat ze de Duitsers niet boos moesten maken. Het was een soort bangigheid, zou je kunnen zeggen, maar die neutraliteit was afgesproken."

In Duitsland werd een beloning uitgeloofd voor de arrestatie van Raemaekers. Zoiets is Bertrams nooit overkomen. In Roermond zijn ze naast elkaar te zien. In honderd jaar tijd is er veel veranderd. Voor Bertrams is Raemaekers heel benijdenswaardig. Hij zegt: "Beslist, want hij heeft potverdorie wel iets klaar gespeeld in die vier jaar dat hij in de Eerste Wereldoorlog heeft getekend. Je moet niet vergeten: televisie was er niet, kranten waren er wel, maar de fotografie stond nog in de kinderschoenen, dus die tekeningen deden veel werk."

Relletje in Roermond gesmoord

Voor de opening van de tentoonstelling in Roermond was een relletje ontstaan over tekeningen van Betrams met de omstreden oud-wethouder Van Rey als onderwerp. Het Cuypershuis wilde het drietal prenten eerst verwijderen, kennelijk uit angst om Van Rey te schofferen.

Cultuur-wethouder Pleyte vond dat Betrams tekeningen op de tentoonstelling horen. Bertrams zelf reageerde in eerste instantie heel boos: "Wat een treurigheid en wat een schijterigheid. Deze tekeningen horen daar te hangen."

Vanmiddag spraken Bertrams en Van Rey met elkaar. Van Rey nam geen aanstoot aan de tekeningen. Bertrams: "Dat vind ik nu weer erg".