Vijf vragen over vogelgriep

Op een kippenboerderij in Hekendorp en een kalkoenboerderij in Duitsland is vogelgriep van het type H5N8 opgedoken. Ook op een eendenboerderij in Engeland is het virus mogelijk opgedoken. Viroloog Ab Osterhaus beantwoordt vijf vragen.

Is H5N8 een nieuwe variant?

Van vogelgriep zijn 144 varianten mogelijk: 16 H-types met elk 9 zogenoemde sub-types. H5N8 dook afgelopen jaar op in Japan, China en vooral Zuid-Korea. In Zuid-Korea zijn miljoenen eenden geruimd om de epidemie te bestrijden. Voorheen was de hoog pathogene (zeer ziekteverwekkende) variant van H5N8 nog nooit vastgesteld.

Hoe is H5N8 in Europa terechtgekomen?

Zeer waarschijnlijk hebben trekvogels de ziekte naar Europa gebracht. Het idee is dat besmette trekvogels, die er zelf niet ziek van zijn geworden, via hun ontlasting boerderijdieren hebben besmet. De vraag is wel hoe de legkippen in Hekendorp besmet konden worden, want deze dieren kwamen niet buiten.

Is deze variant gevaarlijk voor de mens?

Voor pluimvee is H5N8 zeer dodelijk, maar voor mensen is er vrijwel geen gevaar. De besmetting kan mogelijk van dieren op mensen worden overgebracht, maar tot nu toe zijn daarvan geen gevallen bekend. Viroloog Ab Osterhaus noemt het heel erg onwaarschijnlijk dat er een probleem voor de volksgezondheid ontstaat. Van eerdere uitbraken van vogelgriep is geleerd hoe de ziekte in toom gehouden kan worden. Volgens Osterhaus zijn er direct effectieve maatregelen genomen, zoals het isoleren en ruimen van de besmette bedrijven. Er zijn bovendien medicijnen beschikbaar, zoals Tamiflu, die bij andere varianten effectief bleken en dat waarschijnlijk ook bij H5N8 zullen zijn.

In 2003 overleed een dierenarts die op een besmet bedrijf geïnfecteerd was met vogelgriep, hij had geen Tamiflu genomen. Zoiets zal volgens Osterhaus nu niet meer gebeuren. Als mensen ziek worden, zijn dat alleen mensen die intensief met pluimvee omgaan. Het eten van kip en eieren levert geen gevaar op. Zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat er eieren en vlees van besmette dieren op de markt komen, dan nog is de kans op besmetting voor de mens miniem.

Waarom ontstond er destijds paniek over de variant H5N1?

In 1997 overleden voor het eerst mensen aan H5N1, dat een jaar eerder bij pluimvee in China was opgedoken. Het idee was toen dat er snel een mutatie zou ontstaan die H5N1 van mens op mens overdraagbaar zou maken. In dat geval dreigde het gevaar van een pandemie, een wereldwijde dodelijk epidemie. H5N1 maakt nog steeds slachtoffers. Zo overleed er vandaag nog een 19-jarige vrouw in Egypte aan. Maar de gevreesde mutatie is er nooit gekomen.

Zijn er wel varianten van de vogelgriep geweest die overdraagbaar waren van mens op mens?

In het verdere verleden zijn er zeer besmettelijke en dodelijke varianten geweest, zoals de Aziatische griep (H2N2), waardoor in 1957 en 1958 ongeveer 1 miljoen mensen overleden, en vooral de Spaanse griep (H1N1) die in 1918/1919 tientallen miljoenen mensenlevens eiste. Nadat mensen hiertegen weerstand hadden opgebouwd, gingen deze varianten als 'normale griep' verder. Maar in 2009 ontstond een nieuwe potentieel gevaarlijke variant van H1N1, de Mexicaanse griep. Dit was echter geen vogelgriep. Er vielen uiteindelijk niet meer doden dan bij normale griepepidemieën.