Zijn de banken gezond en schokbestendig?

Bijna 130 grote Europese banken zijn de voorbije maanden door de molen gehaald. De boeken zijn tot in detail uitgevlooid en een stevige stresstest met een crisisscenario is op de banken losgelaten. Allemaal bedoeld om ervoor te zorgen dat banken bij de les blijven en schokbestendig zijn. De bedoeling is om een nieuwe financiële crisis te voorkomen en de belastingbetaler niet opnieuw te laten opdraaien voor het falen van banken.

De Europese Centrale Bank (ECB) en de Europese Banken Autoriteit (EBA) maken zondag bekend welke banken geslaagd zijn en welke banken gezakt zijn voor de test. En ook welke banken maar nipt slagen. Kortom, er komt onder de banken een schifting van sterke en zwakke broeders.

Zeven Nederlandse banken doen mee: ING, ABN Amro, Rabobank, SNS Bank, Royal Bank of Scotland Nederland, Bank Nederlandse Gemeenten en de Nederlandse Waterschapsbank.

MRI-scan

Om te beginnen kregen de banken een grondige Asset Quality Review (AQR). De banken moesten met de billen bloot en duizenden gegevens aanleveren. Duizenden inspecteurs namen voor duizenden miljarden euro's aan kredieten en leningen aan bedrijven, hypotheken, beleggingen in vastgoed en staatsobligaties onder de loep.

Het boekenonderzoek levert een MRI-scan op hoe de bank er echt voor staat. Zijn de waarderingen die banken eraan geven juist? Hoe groot zijn de risico's dat er verlies op geleden wordt? Zijn de voorzieningen voor tegenvallers voldoende? Zijn de kapitaalbuffers groot en sterk genoeg?

Stresstest

Vervolgens zijn de banken aan twee stresstests onderworpen. Want ook als nu alles gezond lijkt, kan dat bij economische tegenwind plots heel anders uitpakken. De eerste test keek naar wat normaliter de economische ontwikkelingen in de komende drie jaar zijn.

De tweede test is een echt rampenscenario en simuleert een diepe crisis, met scherp dalende huizenprijzen, oplopende werkloosheid, fors achterblijvende economische groei, en weinig of geen inflatie. Ook de gevolgen van een crisis in de VS of Rusland en een oplaaiende eurocrisis zijn getest. Blijft de bank ook overeind als het economisch gaat stormen?

Gezakt

De stresstests moeten de zwakke plekken blootleggen. Banken die door het ijs zakken, moeten binnen twee weken een plan van aanpak opstellen en krijgen dan zes tot negen maanden de tijd om de gaten te dichten en vers kapitaal aan te trekken of onderdelen van de bank te verkopen.

Als dat niet lukt, dan moeten de obligatiehouders en aandeelhouders bloeden. Als er dan nóg te weinig kapitaal is, kan de bank gedwongen worden te fuseren met een andere bank. Andere opties zijn dat een nationale overheid financieel bijspringt of dat de bank wordt opgedoekt.

Kritiek

De operatie is bedoeld om alle onzekerheden rond het Europese bankwezen weg te nemen bij de beleggers en bij de burgers. Een transparante en solide bank is een betrouwbare bank. Als de onzekerheden weg zijn, kan de bankensector ook weer makkelijker groeien en komt de kredietverlening aan mkb-bedrijven weer op gang.

Op twee eerdere stresstests in 2010 en 2011 kwam achteraf veel kritiek. Ze zouden te slap en niet kritisch genoeg zijn geweest. Een bank als SNS kreeg bijvoorbeeld een voldoende en moest daarna genationaliseerd worden. Hetzelfde gold voor het Belgische Fortis. Daarom is de ECB er alles aan gelegen om dit keer wel een geloofwaardig rapport af te leveren.

De ECB heeft op voorhand gezegd dat dit keer zeker niet alle banken zullen slagen. Banken in Griekenland, Italië en Spanje lopen de meeste risico's. Maar ook sommige banken in Oostenrijk, Duitsland en België zitten in de gevarenzone.

Veel banken hebben de afgelopen maanden wel enorm hun best gedaan om extra kapitaal op te halen en de buffers te verhogen. Volgens schattingen van de ECB hebben banken sinds vorig jaar zo'n 100 miljard aan extra kapitaal opgehaald.

Hypotheekschuldenberg

De Nederlandse banken hebben steeds aangegeven dat ze alle vertrouwen hebben in de afloop. Hun cijfers voor het kernkapitaal zijn goed. De Nederlandsche Bank (DNB) en minister Dijsselbloem van Financiën hebben gezegd dat de Nederlandse bankensector er in hun ogen wel goed doorheen zal komen.

Een punt van zorg is nog wel de vraag hoe de ECB kijkt naar de Nederlandse hypotheekschuldenberg van meer dan 630 miljard euro. Er wordt weinig afgelost, door de huizencrisis staan 1,3 miljoen huizen onder water en een groeiend aantal huizenbezitters heeft een restschuld.

DNB heeft het afgelopen jaar de blaren op de tong gepraat om aan te geven dat het in Nederland wel snor zit met die hypotheken, omdat er zo weinig wanbetalingen zijn. Maar daartegen kunnen de Europese toezichthouders dus heel anders aankijken.

Er zijn trouwens wel meer banken en nationale toezichthouders geweest die hebben geprobeerd uit te leggen dat de situatie bij hun bank of in hun land zo zijn goede redenen heeft en een aparte behandeling behoeft.