Aidsorganisaties blij met paus

Aidsorganisaties reageren voorzichtig positief op de uitspraak van de paus dat condoomgebruik in sommige gevallen is toegestaan om hiv-besmetting te voorkomen.

Of het een fundamentele ommezwaai is, is nog onduidelijk. Maar het is wel een opmerkelijk verschil met zijn uitspraken in Afrika vorig jaar. Toen beweerde de paus nog dat condoomgebruik alleen maar leidt tot méér verspreiding van aids.

Maar in een dinsdag te verschijnen boek van de Duitse journalist Peter Seewald zegt de paus over condoomgebruik: "Natuurlijk zie ik dat niet als een echte en morele oplossing. In bepaalde gevallen, als het de bedoeling is het risico op hiv-besmetting te voorkomen, kan het desondanks een eerste stap zijn naar een andere, menselijker manier van seksualiteit." Hij noemde als voorbeeld condoomgebruik door mannelijke prostituees die zijn besmet met hiv.

Losbandig

"Als je bedenkt hoe lang het Vaticaan de strijd tegen aids heeft tegengehouden, is dit een grote stap voorwaarts", zegt Paul Zantkuijl van het Aidsfonds. "Maar de vraag is hoe mensen zijn uitspraken zullen interpreteren, bijvoorbeeld in Afrika. Zullen ze daar nu denken dat de paus bedoelt dat iedereen condooms mag gebruiken? Of alleen homo's? Dan zal het weinig positieve gevolgen hebben voor de aidsbestrijding."

De katholieke kerk wordt vaak verweten medeverantwoordelijk te zijn voor de aidsepidemie, vooral in Afrika. Miljoenen Afrikanen zijn aan aids gestorven doordat ze van priesters te horen kregen dat ze geen condooms mochten gebruiken.

Vorig jaar nog haalde de paus zich grote kritiek op de hals van westerse regeringen. Op weg naar Kameroen zei hij toen dat het gebruik van condooms het aidsprobleem juist verergert. Want volgens de paus leidt het uitdelen van condooms alleen maar tot meer losbandige seks, dus ook tot seks zonder condooms.

Gaatjes

Sommige conservatieve katholieken, onder wie kardinaal Simonis, gaan zelfs nog verder. Die beweren al zo'n tien jaar dat condooms minuscule gaatjes bevatten waar het aidsvirus gewoon doorheen gaat.

Het is een boodschap die vooral in Afrikaanse kerken dodelijke gevolgen heeft. Goedwillende missiezusters mogen dan achter de kerk soms gratis condooms uitdelen, maar als de priester zegt dat die condooms levensgevaarlijk zijn, zal niemand ze gebruiken.

Monogamie

Eigenlijk zegt de kerkvorst nu voor het eerst openlijk dat condooms wél betrouwbaar zijn. Maar verder houdt hij vast aan zijn belangrijkste boodschap: dat aids het beste kan worden bestreden met kuisheid en monogamie. Als er dan toch condooms gebruikt mogen worden, is dat vooral om mensen ervan bewust te maken dat seks alleen is toegestaan binnen een vaste relatie tussen man en vrouw.

"Bijvoorbeeld als een mannelijke prostituee een condoom gebruikt; als dit een eerste beetje verantwoordelijkheid is om opnieuw het bewustzijn te ontwikkelen dat niet alles is toegestaan en dat je niet zomaar alles kan doen wat je wil."

Het is een vage en ingewikkelde uitspraak, voor veel interpretatie vatbaar. Volgens de Amerikaanse theoloog William Portier betekent het nog geen fundamentele verandering van de kerkleer. De paus 'doet zoiets niet zomaar met een losse opmerking tegen een journalist'. Maar het lijkt er wel op dat hij de deur op een kier heeft gezet, en dat condoomgebruik niet meer taboe is. In elk geval zitten er volgens de paus geen gaatjes meer in condooms.