'Lettertypes zijn net zuurstof'
Door redacteur Lambert Teuwissen
"Het is het eerste wat je doet met een nieuwe computer: je naam intikken en kijken hoe die er in verschillende lettertypen uitziet, hoe het aanvoelt."
Afgezien van dat ene moment dat we er bewust mee bezig zijn, zijn lettertypes als zuurstof: onmisbaar, maar we merken het gebruik nauwelijks. Simon Garfield speurde voor zijn boek 'Just my type' naar de verhalen achter de lettertypes.
Het blijkt een wereld vol bijzondere verhalen, waar maar weinig outsiders ooit van gehoord zullen hebben. Bijvoorbeeld dat de ontwerper van Helvetica, het meest gebruikte font ooit, berooid stierf omdat hij slechts een standaardvergoeding gekregen had voor zijn werk. Dat Eric Gill, wiens gelijknamige lettertype gekozen werd door de BBC en Penguin, seks had met zijn dochters, zus en hond. Of dat de nazi's rond 1941 van het gotische schrift overstapten op andere lettertypes, omdat de traditionele Duitse letter nauwelijks in de bezette gebieden te vinden was.
Superster
"Vraag mensen wie Times New Roman heeft ontworpen en ze weten het niet", zegt Garfield over de beroemde standaardletter van Microsoft Word (Stanley Morison ontwierp het in 1931 als het lettertype voor de Britse krant The Times).
Zelfs iemand als Matthew Carter, een superster in letterland (maker van Verdana), zullen weinig mensen kennen, hoewel hij enkele weken terug terug nog een prijs van een half miljoen dollar ontving die Garfield "de Nobelprijs van de ontwerpwereld" noemt.
Dat men zo weinig weet over de verhalen achter de fonts komt misschien vooral omdat lettertypes bij uitstek zijn ontworpen om niet op te vallen.
"Hoe meer je je ervan bewust bent, hoe slechter het lettertype is." Een ontwerper vergeleek het eens met een lepel: beide zijn slechts bedoeld om iets anders tot ons te nemen.
Obama
Waarom zijn er dan toch nog mensen die hun geluk proberen in het wereldje? "Omdat we een creatief ras zijn", stelt Garfield. "Je kunt hetzelfde zeggen over boeken of muziek of schilderijen. We zouden prima kunnen leven zonder nieuwe kunst, maar we houden ervan om nieuwe dingen te maken."
"Je kan ook zeggen dat alle liedjes ongeveer hetzelfde klinken sinds de Beatles in de jaren zestig. Maar af en toe komt er een nummer voorbij dat je opvalt. Hetzelfde geldt voor lettertypes. We vinden telkens weer nieuwe manieren om onze emoties uit te drukken."
Maakt een van die nieuwe ontwerpen ooit nog kans Helvetica in te halen? Dat lettertype veroverde de afgelopen vijftig jaar de wereld en wordt nu gebruikt door NASA, de New Yorkse metro en legio merken, van Nestlé tot Toyota.
"Het is moeilijk voor te stellen dat Helvetica ooit ingehaald wordt", meent Garfield. "Maar kijk eens naar Gotham. Het is nog maar tien jaar oud is, maar werd zeer bekend door Obama, die er al zijn posters mee drukte tijdens zijn verkiezingscampagne. Gotham is erg duidelijk en erg veelzijdig. Het heeft traditionele wortels, maar ziet er fris uit. Als iets Helvetica kan inhalen, is dat het."
Antifont
Verder valt er nog veel te winnen op het gebied van de scriptfonts, lettertypes die er uitzien als geschreven letters. Populairst daarbij is nu Comic Sans, het door velen zo gehate guitige lettertype van Microsoft ("Als je een tekst ziet met een andere kleur voor elke letter, dan is het waarschijnlijk Comic Sans").
"Het is een antifont. Mensen willen niet te formeel doen, maar willen iets hebben dat lijkt op een handschrift. Puur luddisme, anti-techonologie."
Dertig jaar nadat we voor het eerst sinds Gutenberg door de pc zelf konden bepalen hoe we onze teksten gedrukt wilden zien, doen we er dus alles aan om onze persoonlijkheid door te laten spreken in onze teksten.
"Vroeger moest de uitgever van een tijdschrift bij de drukker een keuze maken voor een font. Er was variatie mogelijk, maar alleen wat die drukker aanbood. Thuis had de typemachine vaak maar één lettertype, uitgekozen door de producent. Maar tegenwoordig zijn we verlost van de professionals."
Simon Garfield - Just my type: A book about fonts - Profile Books (import: Van Ditmar) - ISBN: 9781846683015