Geldgebrek gemeenten raakt burger

Door economieredacteur Tamara Awwad en NOS Net-redacteur Bas de Vries

Minder onderhoud van wegen en openbaar groen, schrappen of verlagen van subsidies voor verenigingen, zwembaden, bibliotheken, een verdere verhoging van de onroerendezaakbelasting (OZB), een beperking van de voorzieningen voor gehandicapten en ouderen via de zogenoemde WMO: gemeenten gaan het komend jaar al fors bezuinigen. Niet alleen op de eigen ambtelijke organisatie, maar ook op allerlei zaken die burgers direct raken.

Dat blijkt uit onderzoek van de NOS naar de lokale bezuinigingen, waar ruim de helft van de 430 gemeenten aan meewerkte. Bij deze gemeenten alleen al gaat het om 600 miljoen euro aan bezuinigingen in 2011.

Op deze kaart staan alle gemeenten die de NOS gegevens hebben geleverd.

Voorbode

Het is slechts de voorbode van forsere kortingen in de jaren daarna. Nog lang niet alle colleges van burgemeester en wethouders hebben besloten waarop er precies bezuinigd gaat worden.

Deze operatie van plaatselijke overheden staat los van de 18 miljard aan bezuinigingen die het nieuwe kabinet-Rutte in 2015 wil hebben binnengehaald. Net als de rijksoverheid worstelen de gemeenten met de gevolgen van de economische crisis. Die heeft er onder meer voor gezorgd dat zij meer geld kwijt zijn aan bijstandsuitkeringen en dat zij minder inkomsten hebben uit de grond die zij in bezit hebben.

Minder ambtenaren

Verreweg de grootste bezuinigingspost in de gemeenten is het ambtelijk apparaat. Verschillende wethouders hopen dat de inwoners van hun gemeente daardoor niet erg worden geraakt, hoewel het gemeentebestuur van een plaats als Heiloo daar weinig illusies over heeft: "Gevolg voor burgers kan indirect zijn dat bijvoorbeeld een aanvraag minder snel wordt beantwoord."

Vaak worden ook kortingen op cultuur en sport genoemd, waar nogal eens de plaatselijke bibliotheek en het zwembad de dupe van worden. Pijnlijk, vinden veel wethouders, net als de bezuinigingen op de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) die in opvallend veel plaatsen worden doorgevoerd. Het gaat dan bijvoorbeeld om een verhoging van de eigen bijdrage voor huishoudelijke hulp of een verlaging van de gemeentelijke bijdrage aan woningaanpassingen van gehandicapten, zoals waarschijnlijk in Krimpen aan de IJssel gebeurt.

Andere gemeenten zoeken de oplossing ook in een verhoging van de inkomsten, door met name de OZB te verhogen. In Borsele gaat het om tussen de 25 en 30 euro per huishouden aan lastenverhogingen. "Beperkt", volgens het gemeentebestuur: "We verwachten bij de goedkoopste vijf van de dertien Zeeuwse gemeenten te blijven, ook omdat andere gemeenten eveneens de belastingen gaan verhogen."

Het NOS-onderzoek

Van de 430 Nederlandse gemeenten hebben 226 onze vragen beantwoord. Het ging daarbij om een goede dwarsdoorsnede van de verschillende grootte van gemeenten. Alleen de kleinste (tot 18.000 inwoners) zijn met een respons van 37 procent enigszins ondervertegenwoordigd.In totaal bezuinigen deze 226 gemeenten voor 614 miljoen euro in 2011. Voor 2012 zijn in veel gemeenten de bezuinigingen nog niet ingevuld. Maar tot zover dat wel is gebeurd, gaat het om tenminste 815 miljoen euro.De grootste bezuinigingspost de komende twee jaar is dus de gemeentelijke organisatie, die door 148 gemeenten wordt genoemd. Daarna komen subsidies (60 keer), bezuinigingen op de WMO (40 keer); onderhoud van wegen (34 keer), groen (30 keer) en de openbare ruimte (32 keer); cultuur, waaronder bibliotheken (27 keer); sport, waaronder schoolzwemmen (16 keer) en ozb-verhoging (16 keer).