Mulisch 'tot het laatst in het hier en nu'

In Amsterdam is Harry Mulisch begraven. Op begraafplaats Zorgvlied namen familie, vrienden en honderden belangstellenden afscheid van de vorige week overleden schrijver. De kist was daarvoor per boot van de Stadsschouwburg naar Zorgvlied gebracht.

In de Amsterdamse Stadsschouwburg werd Harry Mulisch vanochtend herdacht. Na afloop werd zijn kist onder ingetogen applaus uit de schouwburg gedragen. Onder andere zijn zoon Menzo en vrienden Cees Nooteboom en Rudy Fuchs begeleidden hem het toneel af.

Laatste eer

De plechtigheid in de Stadsschouwburg werd bijgewoond door familie en vrienden van Mulisch. Naast schrijversvrienden als Connie Palmen en Cees Nooteboom zaten in de zaal ook prominenten als Wim Kok, Bram Peper, Freek de Jonge, Remco Campert en Ronald Plasterk. Buiten stonden tientallen mensen om Mulisch de laatste eer te bewijzen.

Op het podium werd de kist van Mulisch omringd door bloemstukken, kransen en de diverse onderscheidingen die de schrijver heeft gekregen. De plechtigheid werd muzikaal begeleid door Reinbert de Leeuw en Louis Andriessen. Ook werden tussen de toespraken door fragmenten uit interviews met Harry Mulisch vertoond.

Nieuw lichaam

Mulisch' uitgever Robert Ammerlaan zei dat Mulisch boven de polder uitstak en "kleur gaf aan het grijs". Ammerlaan sprak verder over zijn vriendschap met Mulisch en de manier waarop hij met zijn naderende einde omging. "Dankjewel Harry, voor wie en wat je was", besloot een duidelijk geëmotioneerde Ammerlaan.

Hij haalde tijdens zijn speech een citaat van Mulisch zelf aan: "Dit oeuvre is het nieuwe lichaam van de schrijver, een lichaam dat hij zelf geschapen heeft en hechter en duurzamer is dan het welk hij van zijn moeder heeft gekregen. Het is bestemd hem bij zijn verdwijning op aarde te overleven. Met dit nieuwe lichaam zal hij nog ademen wanneer hij allang heeft opgehouden te ademen. Allang sprakeloos geworden, zal hij er nog uit spreken."

Vriendin Marita Mathijsen stelde dat "de dood licht leek voor Harry". Ze herinnerde aan hoe de familie de afgelopen tijd met de auteur plannen maakte over zijn begrafenis. "Zo," zou Mulisch gezegd hebben, "nu hoef ik alleen nog maar dood te gaan en dan kan het feest beginnen."

Harry Mulisch overleed vorige week op 83-jarige leeftijd na een lang ziekbed.

Dochters

Ondanks het goede afscheid was Mulisch' dochter Frieda ontroostbaar. Voor het begin van haar afscheidswoord vroeg ze haar dochter om steun bij de rede.

"Wat ik me nooit gerealiseerd heb, is hoe ontzettend bekend en geliefd je bent", vertelde ze. "Het is echt stoer dat je een extra nieuwsuitzending kreeg, dat de eerste negen pagina's van de Volkskrant aan jou gewijd waren. Maar voor mij is het idioot, want voor mij ben je mijn vader en hoe moet een dochter haar vader in godsnaam missen terwijl iedereen toekijkt?"

Zijn andere dochter, Anna, dacht in haar toespraak terug aan de laatste dagen met haar vader. "We hoefden niets te doen, want hij deed het zelf, tot het laatste ogenblik. Hij was daar en hij ging het aan. Wilde het weten, wat dat doodgaan dan was. Hij wilde het zien, voelen, ervaren. En het was ongelofelijk bijzonder om daar getuige van te zijn. Hij was tot het laatst in het hier en nu."

Dodenmasker

Ook Mulisch' goede vriend Marcel van Dam beschreef geëmotioneerd hoe hij van Harry Mulisch afscheid nam. "Hij sliep de zegenrijke slaap der stervenden, maar gelukkig durfde Julius hem daar uit te wekken. Hij tilde zijn oogleden op en na een moment van verwarring zag hij ons staan. Het dodenmasker week voor een brede glimlach. En Harry, die geleefd had van het woord, kon alleen nog afscheid nemen door zijn handen als een misdienaar tegen elkaar gedrukt naar zijn kin te brengen, om zo onze vriendschap te eren. Uitgeput gaf hij zich weer over aan het onvermijdelijke."