Schaduwregeerakkoord VVD, PVV en CDA

Door politiek redacteur Joost Vullings

Maandag 9 augustus zijn de formele onderhandelingen begonnen tussen VVD en CDA om te komen tot een regeerakkoord. De PVV doet als gedoogpartij ook mee aan de onderhandelingen.

Wat gaat een eventueel rechts kabinet doen? Hieronder een voorspelling. Ik maak geen onderscheid tussen regeer- en gedoogakkoord. Het gaat erom een goede indruk te geven van het beleid. In welk document wat staat, is daarvoor niet relevant.

Paars-plus

Tijdens de onderhandelingen van de Paars-plus partijen heb ik ook een schaduwregeerakkoord geschreven. Dat akkoord had voornamelijk als doel te laten zien dat met positief uitruilen samenwerking tussen die partijen best mogelijk is, of was.

Maar het was wellicht wat beperkt en het miste een financiële paragraaf. Deze keer zal ik dus meer maatregelen noemen en het geheel voorzien van een prijskaartje.

Disclaimer: net als bij Paars-plus kunnen ook deze onderhandelingen stuklopen. Dit schaduwregeerakkoord is niet doorgerekend door het CPB. En de voorspellingen bieden geen garantie voor de toekomst.

Financieel kader Rutte-I

Totaal bezuinigingen22 miljard euro in 2015Investeringen4 miljard euro in 2015Netto bezuinigingen18 miljard euro in 2015Saldo fiscale lastenverzwaring en -verlichting0,0

Rechtse inkoppertjes

Over een aantal zaken zijn de fractieleiders het snel eens. Zo staat de hypotheekrenteaftrek als een huis. Hoewel het CDA voor een platte kilometerheffing is, zal men zonder veel moeite instemmen met het op sterkwater zetten van deze heffing.

Ook op het gebied van veiligheid en immigratie is het vinden van overeenstemming geen probleem. En uiteraard vindt men elkaar makkelijker op de omvang van de bezuinigingsopgave.

Rechtse spanning

Grootste spanningspunt zijn de islamopvatting en de daaruit voortvloeiende voorstellen van de PVV. Denk aan het door Wilders voorgestelde koranverbod, het sluiten van islamitische scholen, een hoofddoekjesbelasting, etcetera.

Deze punten zijn buitenspel gezet door te kiezen voor een minderheidskabinet met gedoogsteun van de PVV. Men accepteert elkaars mening, maar PVV-standpunten worden niet uitgevoerd. Hiermee is 'de kou' weliswaar uit de lucht, maar nog lang niet alle verschillen.

Ter illustratie: De VVD wil op de sociale zekerheid en de zorg bruto 15 miljard euro bezuinigen. De PVV houdt het liever bij 4 miljard en het CDA kiest de middenweg en gaat voor 11,5 miljard euro. De verschillen zijn dus meer dan aanzienlijk. Hoe deze te overbruggen?

Rechts compromis

Het kan niet anders dat de PVV forse bezuinigingen op de sociale zekerheid en de zorg gedoogt. Wil men netto 18 miljard euro bezuinigen, dan is het domweg onmogelijk om deze twee posten te ontzien. Om de PVV enigszins tegemoet te komen, wordt op de zorg relatief iets minder fors bezuinigd.

Ook zal de PVV bij de investeringen gecompenseerd worden. De partij zal verhoudingsgewijs veel van haar wensen gehonoreerd zien worden. Tevens zal de PVV profiel moeten halen op immigratie, integratie, asielbeleid en veiligheid. Maatregelen op deze terreinen kosten overigens doorgaans weinig geld, maar zijn voor de zichtbaarheid van de PVV van groot belang.

Onderstaand een overzicht van wat we nog meer kunnen verwachten.

Hoofdpunten sociale zekerheid

De AOW-leeftijd gaat in drie stappen omhoog naar 67 jaar. In 2015 naar 65,5 jaar, in 2020 naar 66 jaar en uiteindelijk in 2025 naar 67 jaar. Dit is de CDA-variant. Het CDA-plan is beter uitvoerbaar voor pensioenverzekeraars en lijkt meer op het voorstel van de sociale partners dan het voorstel van de VVD.WW-duur wordt verkort naar 1 jaar. Wel gaat de hoogte van de uitkering omhoog. Het ontslagrecht wordt versoepeld, er komt een beperking van de ontslagvergoeding.Uitkeringen worden ontkoppeld en de overdraagbaarheid van de heffingskorting in de bijstand wordt afgeschaft. Effect van deze maatregelen is dat uitkeringen nog wel stijgen, maar zeer beperkt.Er komt een beperking van de huur- en zorgtoeslag.Er wordt flink bezuinigd op de reïntegratiebudgetten. Wajong-uitkeringen zijn alleen nog voor jongeren die echt niet kunnen werken.De kinderopvangtoeslag wordt beperkt: er komt een maximum vergoeding van ruim 5 euro per uur.Ook de kinderbijslag wordt beperkt, export naar het buitenland van deze bijslag wordt stopgezet.Op de zogenaamde kindregelingen zit wel enige spanning tussen VVD en CDA. Het CDA probeert als gezinspartij deze regelingen zoveel mogelijk te ontzien. Het lijkt mij verstandig als de VVD hier grotendeels in meegaat, om de coalitiegenoot duidelijk profiel te gunnen.

Hoofdpunten zorg

Het eigen risico wordt met 30 euro verhoogd naar 240 euro.Het mes gaat flink in de AWBZ. Zo worden woonkosten niet langer vergoed. Wie in een verzorgingstehuis zit, gaat dus huur betalen. Hulpmiddelen dienen zelf betaald te worden.De zorgsector moet efficiënter gaan werken, er moet meer marktwerking komen. Minder complexe zorg wordt niet langer intramuraal aangeboden. Dat bekent dat men mensen zo lang mogelijk thuis probeert te helpen.Het basispakket van de ziektekostenverzekering wordt verkleind.Salarissen van specialisten en top-zorgbestuurders worden gemaximeerd.Samengevat: de burger moet meer zelf gaan betalen in de zorg.

Hoofdpunten openbaar bestuur

Minder ambtenaren op alle niveaus: bij het Rijk, de provincies en gemeenten. Daarnaast het schrappen en fuseren van vele ZBO's en inspecties.Internationale samenwerking: VVD en PVV willen fors bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Het CDA is bereid tot een bezuiniging van 0,1 procent van het Bruto Nationaal Product (BNP), omgerekend 600 miljoen euro. Daarmee blijft Nederland voldoen aan de internationale verplichting van 0,7 procent van het BNP. Los van deze verplichting - die overigens door veel andere landen genegeerd wordt - zijn veel gelden al toegezegd voor de komende jaren. Dat zal de VVD ervan weerhouden echt door te pakken op dit dossier. Toch kan er nog iets meer bezuinigd worden, door kosten die nu drukken op de begroting van Defensie, zoals vredesmissies, deels of helemaal toe te wijzen aan OSW.

Hoofdpunten onderwijs

Onderwijs kan rekenen op veel sympathie in politiek Den Haag. Toch blijft ook deze sector niet gevrijwaard van bezuinigingen. De VVD pleit voor een sociaal leenstelsel. Het CDA heeft daar actief campagne tegen gevoerd, dus dat is een gevoelig punt. Maar het CDA ontziet de student evenmin. Het bedrag verschilt in praktijk niets van de maatregelen van de VVD. Dus kan deze partij hier moeiteloos mee instemmen. Concreet: collegegeld gaat fors omhoog als nominale studietijd overschreden wordt. OV-jaarkaart wordt trajectkaart.Daarnaast wordt het budget voor zorgleerlingen 'geplafonneerd', wil zeggen: er komt een maximum.

Hoofdpunten milieu

De subsidieregeling voor duurzame energie (SDE) zal nagenoeg verdwijnen.Een vergunningsaanvraag voor een nieuwe kerncentrale wordt door overheid snel in behandeling genomen.Energieproducenten krijgen een verplichte doelstelling voor het opwekken van duurzame energie.In het algemeen kan je stellen dat de overheid het accent verlegt van stimuleren en subsidiëren naar het opleggen van milieudoelstellingen en eisen aan het bedrijfsleven. Nederland ondersteunt al de EU-doelstellingen, maar zal een koplopersrol willen vervullen.

Hoofdpunten mobiliteit

Er komt geen kilometerheffing en de zogeheten 'crisis en herstelwet' geldt voor eeuwig.

Hoofdpunten immigratie/integratie

De eisen aan huwelijks- en gezinsmigratie worden stevig aangescherpt en het niveau van taaltoetsen wordt verhoogd. Antillianen krijgen het moeilijker als ze zich in Nederland willen vestigen. Illegaliteit wordt strafbaar gesteld.Kosten van inburgering zijn voor rekening van de immigrant. Die heeft in de eerste tien jaar bovendien geen recht op een bijstandsuitkering.Er komt een vervroegde medische toets in de asielprocedure. Asielzoekers mogen - en moeten - werken tijdens hun procedure.Radicalisering wordt tegengegaan en de terugkeer van vreemdelingen wordt bevorderd.Er komt een verbod van religieuze uitingen voor ambtsdragers.

Hoofdpunten veiligheid

Er komt een nationale politie alsmede een ministerie van Veiligheid en een zero tolerance-beleid.Er komen 6500 agenten bij.Het snelrecht wordt verbeterd, er komt meer cameratoezicht en meer mogelijkheden voor preventief fouilleren. Ook komen er zwaardere straffen, een kraakverbod en begeleidingsplicht voor overlastgevende twaalfminners.

Investeringen

Onderwijs kan rekenen op het meeste extra geld. Per saldo wint het onderwijs 0,8 miljard euro. Dat geld zal voornamelijk gaan naar voor- en vroegschoolse educatie alsmede het hoger onderwijs. Ook vakonderwijs kan rekenen op meer aandacht.

De PVV haalt bij de investeringen fors meer geld binnen voor de verpleeghuiszorg. Pyjamadagen moeten daarmee tot het verleden gaan horen. Ook op het gebied van veiligheid ziet de PVV nagenoeg alle wensen gehonoreerd worden: 0,7 miljard erbij levert minimaal 6500 extra agenten op.

Lastenverzwaring en lastenverlichting

De VVD had bij de presentatie van haar verkiezingsprogramma een substantiële lastenverlichting in petto voor burger en bedrijfsleven. Lees: diverse belastingen gingen omlaag.

Maar sinds het schrijven van de verkiezingsprogramma's is het gat in de schatkist alleen maar toegenomen. Het streven om naast forse bezuinigingen ook geld terug te geven, kan dus even niet. Dat zou alleen maar leiden tot nog meer bezuinigingen.

Dat neemt niet weg dat er op fiscaal gebied iets gebeurt. Zo wordt de arbeidskorting verhoogd en wordt het tarief in de eerste drie schijven van de inkomstenbelasting verlaagd.

Daar tegenover staat het schrappen van diverse aftrekposten. Per saldo verandert er dus niets. Geen lastenverlichting en geen lastenverzwaring. Afhankelijk van de individuele situatie kan iemand erop vooruit- of achteruitgaan.

Financieel overzicht

Voornaamste bron: bijlagen Keuzes in Kaart 2010 – 2015, CPB

Sociale Zekerheid

Beperking zorgtoeslag2,0 miljardVerhoging AOW-leeftijd1,0 miljardVerkorten WW-duur naar 1 jaar1,0 miljardKoppeling uitkeringen aan inflatie0,8 miljardKorting reïntegratiebudgetten + aanpak uitkeringsfraude0,7 miljardAfschaffing overdraagbaarheidsheffingskorting in de bijstand0,5 miljardKinderopvangtoeslag0,5 miljardBeperking Wajong0,5 miljardKinderbijslag en stoppen export kindgebonden budget0,5 miljardOverige0,5 miljardTotaal bezuinigingen8 miljard

Zorg

AWBZ0,8 miljardVerlaging inkomens specialisten en zorgbestuurders0,6 miljardDoelmatigheid en marktwerking zvw0,6 miljardExtramuralisering0,6 miljardPakketverkleining0,6 miljardBTW-compensatiefonds0,2 miljardOverige0,1 miljardTotaal bezuinigingen3,5 miljard

Openbaar bestuur

Rijk1,2 miljardLokaal bestuur1,7 miljardOverige0,3 miljardTotaal bezuinigingen3,2 miljard

Internationale samenwerking

EU-afdracht1,0 miljardOntwikkelingssamenwerking1,0 miljardTotaal bezuinigingen2,0 miljard

Onderwijs

Hoger collegegeld bij uitloop studie0,4 miljard euroVersobering OV-jaarkaart0,1 miljard euroPlafonnering budget zorgleerlingen0,5 miljard euroOverige0,2 miljard euroTotaal bezuinigingen1,2 miljard euro

Mobiliteit

Geen kilometerheffing0,3 miljardOV-aanbestedingen grote steden0,3 miljardOverige0,4 miljardTotaal bezuinigingen1,0 miljard

Milieu/landbouw

Afschaffen SDE-regeling0,2 miljardDuurzame leefomgeving0,2 miljardAfvalfonds0,1 miljardOverige0,4 miljardTotaal bezuinigingen0,9 miljard

Defensie

Geen aanschaf Joint Strike Fighter voor 20150,5 miljard euroHeroverweging variant D0,4 miljard euroTotaal bezuinigingen0,9 miljard euro

Integratie

Kosten inburgering betaald door immigrant0,4 miljardOverige0,1 miljardTotaal bezuinigingen0,5 miljard

Cultuur, publieke omroep

Één publiek net minder0,2 miljardSchrappen cultuursubsidies0,3 miljardTotaal bezuinigingen0,5 miljard

Veiligheid

Invoering nationale politie (efficiency-verbetering)0,3 miljard euroTotaal bezuinigingen0,3 miljard euro

Investeringen

Onderwijs (o.a. salarissen, voorschoolse educatie)2,0 miljardZorg (o.a. meer verpleging en verzorging)0,8 miljardVeiligheid (o.a. meer agenten)0,7 miljardBereikbaarheid (o.a. meer asfalt)0,5 miljardTotaal investeringen4,0 miljard

Fiscale lastenverschuivingen

Lastenverlichting (o.a. verhoging arbeidskorting, lagere inkomstenbelasting)4,0 miljardLastenverzwaring (o.a. afschaffen diverse aftrekposten)4,0 miljardSaldo0,0 miljard