'Bosjesmannen verjaagd om diamanten'

Het leven van de Bosjesmannen in de inheemse gebieden van Botswana wordt steeds moeilijker. Actiegroepen stellen dat de regering het de stammen expres moeilijk maakt, om diamanten onder de Kalahariwoestijn veilig te stellen.

Eerder deze week besloot het Hooggerechtshof van het Zuid-Afrikaanse land dat de Bosjesmannen in hun leefgebied geen gebruik mogen maken van een waterput. Dat maakt het onmogelijk om op een traditionele manier te leven in de gortdroge Kalahari.

De put werd in de jaren tachtig geslagen door diamantfirma De Beers en de rechter vindt daarom dat de Bosjesmannen er geen recht op hebben. Ook weigert hij een vergunning voor het slaan van een nieuwe put in het gebied, uit milieu-overwegingen. "Zonder die put is het leven daar eigenlijk onmogelijk", vertelt correspondent Lucas Waagmeester.

Overleven

"Deze zaak draait om een van de oudste inheemse volken ter wereld. De Basarwa-stam is al jaren in gevecht met de overheid van Botswana om hun leefgebied. In 2002 werden ze uit het gebied verjaagd, maar vier jaar later wonnen ze een rechtszaak waarmee ze het recht kregen om in de Kalahariwoestijn te wonen. Dat lijkt nu onmogelijk zonder water."

Een woordvoerder van de Bosjesmannen, Jumanda Gakelebone, bevestigt dit probleem: "Dit is heel slecht. Als we geen water hebben, hoe moeten we dan overleven? Het Hof gaf ons het recht op ons land, maar zonder boorput, zonder water is ons leven zwaar."

Uitdroging

Nellie Werner van actiegroep Survival International begrijpt de uitspraak van het hof niet. "Het is een basaal recht, een basisrecht, om water te kunnen gebruiken. Dat kun je niet zomaar verbieden. Door het gebrek aan drinkwater zijn er al meerdere doden gevallen. Er is één vrouw waarvan we zeker weten dat ze door uitdroging is gestorven, maar ook in de kampen zijn doden gevallen."

Met die kampen bedoelt Werner de hervestigingskampen. De overheid van Botswana opende die kampen in 2002 toen werd besloten dat de inboorlingen de woestijn moesten verlaten.

Het was de bedoeling dat ze via de kampen naar de stad zouden verhuizen, maar dat gebeurde vaak niet. Daardoor wonen er nu nog steeds veel Bosjesmannen in die kampen. Werner: "Het feit dat veel van hen nu aan depressies, drank en hiv lijden, is allemaal te wijten aan de hervestigingskampen."

Problemen

De rechtszaak heeft volgens Waagmeester ook met het welzijn van het volk te maken. "De overheid zegt met de rechtszaak: kom nou uit die woestijn en geef jezelf de kans op een beter leven. Volgens de regering van Botswana is het gebied gewoon niet geschikt om te wonen. Ze kunnen hun kinderen in de woestijn geen fatsoenlijke toekomst bieden, zegt de regering."

Er is nog een complicerende factor: de Kalahariwoestijn barst van de edelstenen. "Er zitten diamanten in het gebied en we vermoeden dat de natuurschatten alles te maken hebben met het feit dat ze de Bosjesmannen willen verjagen", zegt Nellie Werner.

Ook Waagmeester erkent dat de regering van Botswana meerdere belangen kan hebben. "De overheid wordt ervan verdacht dat ze de Bosjesmannen willen verhinderen om aanspraak te maken op die diamanten. De regering van Botswana staat niet bepaald bekend om hun democratische bedoelingen. "