Geitenboeren kunnen weer aan de slag

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

Melkgeiten- en melkschapenhouders mogen vanaf vandaag weer dieren vervoeren en fokken. Het vervoersverbod en fokverbod dat was ingesteld om de Q-koorts tegen te gaan is opgeheven. Het intrekken van die maatregelen betekent niet dat de problemen voor de sector nu voorbij zijn.

Er zijn minder geiten op de markt beschikbaar dan er nodig zijn om de 89 geruimde bedrijven opnieuw te bevolken. De sector heeft afgesproken dat de nieuwe dieren alleen Nederlandse beesten mogen zijn die twee zijn keer gevaccineerd tegen de Q-koorts.

Dit jaar is er een tekort van zo'n 35.000 geiten heeft ZLTO, de zuidelijke afdeling van de boerenorganisatie LTO, berekend. Het Landbouw Economisch Instituut (LEI) bevestigt dat aantal.

Voorzitter Jeanette van der Ven van de vakgroep geiten van LTO zegt, net als het LEI dat het te vroeg is om te zeggen hoeveel bedrijven de Q-koortsuitbraak uiteindelijk niet zullen overleven. Dat hangt onder meer van af van de financiële reserves van de bedrijven en van hoe snel die er in slagen om weer op te starten.

Melkprijs

Er is veel vraag naar geiten en een relatief beperkt aanbod. Dat werkt prijsopdrijvend. Een lagere melkprijs zou de prijs van geiten weer wat kunnen doen dalen, meent het LEI. Die melkprijs is de afgelopen tijd gedaald door een uitbreiding van het aantal melkgeiten in Frankrijk. Nederlandse geitenhouders exporteren hun melk en ook kaas vooral naar Frankrijk.

Aan de andere kant heeft een dalende melkprijs grote invloed op het inkomen van de geiten- en schapenhouders. Als de melkprijs per kilo drie cent daalt, scheelt dat bij een jaaropbrengst van gemiddeld duizend kilo per geit dertig euro. Voor een boer met duizend geiten gaat dat op jaarbasis om een inkomensdaling van 30.000 euro.

Behalve financiële en economische factoren spelen ook psychische aspecten volgens LTO een rol. Houden boeren het vol om in zo'n onzekere situatie hun werk te doen, zeker als ze eerder ook als varkensboer al eens te maken hebben gehad met ruiming van hun bedrijf.

Profiteren

Voor sommige boeren is de Q-koortsuitbraak een geluk bij een ongeluk geweest. Een aantal geitenhouders dat geen opvolgers had om hun bedrijf over te nemen, heeft besloten om hun bedrijf nu op te doeken. Er is veel vraag naar geiten, dus die kunnen voor een gunstige prijs verkocht worden.

Andere boeren gooien het radicaal over een andere boeg. Een van de geitenhouders van wie 95 procent van de dieren drachtig was en werd geruimd, houdt nu kalveren en heeft een zorgboerderij. Die ommezwaai was mogelijk omdat voor de geruimde dieren per stuk een vergoeding van rond de 450 euro is betaald.

Tekort

ZLTO voorziet dat er niet alleen dit jaar maar ook in 2011 en 2012 nog telkens zo'n 35.000 geiten te kort zullen zijn om alle bedrijven her te bevolken. Niet alleen de meer dan 50.000 geruimde drachtige dieren moeten vervangen worden.

Op de besmette bedrijven zijn de niet-drachtige dieren niet geruimd, maar ze hebben wel een levenslang fokverbod gekregen. Ook die geiten moeten dus successievelijk vervangen door nieuwe dieren om de veestapel in stand te houden.

Het LEI maakt de nodige kanttekeningen bij die zienswijze. Gemiddeld laten geitenhouders jaarlijks zo'n zestig procent van hun dieren dekken. Maar nu er veel vraag naar geiten is de verwachting van het LEI dat er veel meer dieren gedekt gaan worden. Dat leidt tot minder melkopbrengst, want drachtige dieren geven minder melk, maar dat wordt ruimschoots goed gemaakt door de prijs die de boeren voor de geitjes krijgen.

Overschot

Verder zullen de boeren waarschijnlijk iets minder scherp selecteren. Nu gaat tien tot twintig procent van geitenlammetjes naar de mesterij omdat ze minder geschikt zijn als melkgeit. Het LEI verwacht dat de lat iets omlaag zal gaan en dat de bijbehorende lagere melkopbrengst van de betrokken dieren voor lief genomen zal worden.

Tenslotte zijn er ook bedrijven waar sprake is van overbevolking. Die bedrijven waren van plan te gaan uitbreiden en hadden daarom meer geiten laten dekken dan gebruikelijk. Maar er geldt intussen een uitbreidingsverbod dat nog minstens een jaar van kracht blijft. Ook van die dieren zou volgens het LEI een deel op de markt terecht kunnen komen, ook al vanwege de te verwachten goede prijzen.

Vergoeding

Boeren van wie veel dieren geruimd zijn, lijken er minder slecht af te komen dan boeren die veel niet drachtige dieren op hun besmette bedrijven hadden. Met die dieren mag nooit meer gefokt worden, maar voor die dieren krijgen de boeren geen vergoeding terwijl ze wel vervangen moeten worden in de naaste toekomst. Daarom wil LTO dat minister Verburg ook voor die dieren een vergoeding gaat uitkeren aan de boeren.

Patiënten

Deze week is het eenennegentigste bedrijf besmet verklaard. Net als op het negentigste besmette bedrijf hoeft er niet geruimd te worden omdat er geen drachtige dieren op het bedrijf waren. Sinds het begin van het jaar zijn er 420 nieuwe Q-koorts patiënten bij gekomen, driekwart van hen heeft de ziekte waarschijnlijk in 2010 opgelopen. Dit jaar zijn vijf patiënten met Q-koorts (en steeds een andere ernstige ziekte) overleden.