Unieke Indië-films gepresenteerd

Door verslaggever Pauline Broekema

Ooit lag het verstoft in een archief, nu behoort het tot een van de belangrijkste historische filmcollecties over Nederlands-Indië. De films van Johann Lamster.

Lamster, kapitein bij de topografische dienst, ontving op verlof in Nederland een ongewone opdracht: het pas opgerichte Koloniaal Instituut wil dat hij Indië in beeld brengt. Met een betrekkelijk nieuw medium: film.

In Parijs krijgt hij een stoomcursus. Het project wordt betaald door het ministerie van Koloniën en kost ruim twintigduizend gulden.

In februari 1912 vertrekt de kersverse filmer, met gezin en assistent en in zijn bagage een filmcamera, lenzen, een statief, blikken nitraatfilm, ontwikkelbakken, rekken om zijn films te spannen, een fotocamera en glasnegatieven.

Donkere kamergeschiedenis

Sukabumi op Java wordt zijn uitvalsbasis. Daar ook richt Lamster zijn atelier in. In Nederland had men liever gezien dat Lamster de archipel zou doorkruisen, maar hij houdt zijn actieradius noodgedwongen klein. Een bezoeker die hem aan het werk ziet, meldt dat Lemster vanwege de temperatuur alleen 's nachts kan ontwikkelen.

Een hele onderneming, "zoodat er practisch geen sprake is die heele donkere kamergeschiedenis op reis mee te slepen en ter plaatse te ontwikkelen."

Koninklijk publiek

Lamster filmt een jaar, acht uur materiaal is het resultaat. Daaruit zijn 56 films gemonteerd over de meest uiteenlopende onderwerpen: een autotocht door Bandoeng, gezichten op Bali, de inlandse veeartsenschool, de koffiecultuur, de strafgevangenis in Batavia, de zending. Zo komen de meeste aspecten van het koloniale leven aan bod.

Soms ensceneert hij scenes. Zo maakt hij een reconstructie van een gebeurtenis uit de Atjehoorlog.

In april 1915 worden de films voor het eerst getoond, voor de Haagse elite en de koninklijke familie. Het zijn educatieve films. Niet bestemd voor bioscopen, maar voor onderwijzers en anderen die de aspecten van het Indische leven moet worden bijgebracht.

Tijdens de voorstelling worden de films van commentaar voorzien. Wat improviseren bij deze "kinematografische opnames" is er niet bij. Iedere film heeft een standaard tekst. Bij 'Het leven van den Inlander in de desa' luidt een tekst: "De kinderen doen zich bij deze gelegenheid levendiger voor dan men in het algemeen van het schuchtere inlandsche kind gewend is."

Vernietigen

De films van Lamster raken na de oorlog in de vergetelheid. In de jaren zeventig wordt zelfs overwogen ze te vernietigen.

Inmiddels zijn ze geconserveerd en gerestaureerd. En is iedereen doordrongen van de grote historische waarde van het materiaal. Lamster filmt met een goed oog voor detail. Al is hij niet te horen, aan de losse manier van filmen is te merken dat hij het land en de mensen goed kent.

In het kader van de viering van 100 jaar Koninklijk Instituut voor de Tropen wordt een boek over Lamster uitgegeven en een dvd met zijn werk. In samenwerking met Eye Film Instituut Nederland.

J.C. Lamster, een vroege filmer in Nederlands-Indië - Janneke van Dijk e.a. - KIT publishers - ISBN: 9789460221057