'Iran en Turkije onmisbaar voor de VS'

Door buitenlandredacteur Aniete Coelingh

De Amerikaanse journalist Stephen Kinzer pleit voor samenwerking tussen Iran, Turkije en de Verenigde Staten. Juist op het moment dat het Westen met argusogen kijkt naar een nucleair akkoord dat Iran, Turkije en Brazilië deze week met elkaar ondertekenden, meent Kinzer dat er een bijzondere rol is weggelegd voor Iran en Turkije in de regio.

Dat komt volgens hem door de veranderende rol die Turkije speelt. "Turken proberen nog uit wie ze zijn, en belangrijker: ze zijn in staat om mee te veranderen met de tijd, iets dat veel landen in de Arabische wereld nog niet kunnen."

Veranderd

In het Westen ziet men vooral naar de conservatieve kant van Turkije, meent Kinzer. Bovendien heeft het land nog steeds problemen met zijn eigen buren, zoals Armenië, Cyprus en Griekenland. Ook met minderheden in Turkije, zoals de Koerden zijn er nog altijd veel problemen.

In vergelijking met vroeger is er echter veel veranderd stelt Kinzer. "Vroeger reden de tanks van het Turkse leger dorpen binnen die de ambassadeur van Iran hadden uitgenodigd, als waarschuwing." Turkije had ook problemen met veel landen in de rest van de regio, zoals Syrië. "Nu houden ze van elkaar."

Kinzer schetst een beeld van een veranderend Turkije sinds 1980: een land dat zichzelf van binnenuit veranderd heeft, van een eenpartijstaat die ontstond in de jaren '20, tot een tot meerpartijenstaat.

Verschillende vrienden

Het is volgens Kinzer daarom een misvatting dat Turkije zich van het Westen afkeert naar de Islamitische wereld. "Turkije wordt alleen diverser. Dat waren ze altijd al, maar nu mogen ze het ook uiten."

"Er is bijna geen ander land dat zoveel verschillende vrienden heeft als Turkije en daarmee is het uniek", vindt Kinzer. Een land dat zijn roots heeft in de Islam, en daarom een model vormt voor de Arabische wereld. "Alle moslims kijken naar Turkije, dus is het belangrijk dat het land slaagt."

Olifant in de porseleinkast

Tijdens de Koude Oorlog deed Turkije wat de NAVO wilde. Nu speelt Turkije zijn eigen rol in de regio. Dat hoeft geen probleem te zijn. "Zolang de Verenigde Staten en Turkije dezelfde langetermijnstrategie hebben, hoeft Turkije niet de regels van het Westen, of de agenda van het Westen precies te volgen".

Sterker nog, het kan veel opleveren als Turkije zijn eigen pad trekt. Turkije heeft een andere aanpak, omdat ze de leiders in het Midden-Oosten goed kennen. "En ze lopen niet als olifanten door de porseleinkast, zoals de VS wel doet."

"De VS kan niet iedereen meer vertellen hoe ze zich moeten gedragen. Maar de angst dat landen zich keren naar de Islam is groot." Dat leidt er volgende de journalist toe dat men niet meer vanuit strategie, maar vanuit emotie redeneert.

Amerika, vindt Kinzer, zou wat minder met emotie naar het land moeten kijken en meer aan cool calculation moeten doen.

Iran als bemiddelaar

Hetzelfde geldt voor Iran. Naast Turkije ziet Kinzer ook dat land als een belangrijke toekomstige partner voor de VS in de regio. Kinzer gaat nog een stap verder door Iran als absolute sleutel voor de problemen in het Midden-Oosten te bestempelen. "De problemen van de regio kunnen niet worden opgelost zonder Iran."

Net als Turkije kan ook Iran een belangrijke rol spelen als bemiddelaar bij conflicten tussen landen in de regio. Een oplossing tussen Israël en de Palestijnen kan niet zonder Iran, vanwege hun vriendschap met leden van Hamas en Hezbollah. Ze begrijpen elkaar beter.

Dat geldt ook voor een stabieler Irak. Ook daar kan Iran volgens Kinzer een belangrijke rol spelen, omdat ze betere contacten hebben met de etnische groepen binnen Irak.

Niet dreigen

Maar hoe zit het dan met het regime van Iran dat totaal niet democratisch is? "Ze hebben geen democratie, maar wel een grondwet. Die is weliswaar niet gelijk, maar ze willen wel democratie. En Iran heeft dat zelf besloten, dat is niet iets dat opgelegd is van buiten. De samenleving van Iran is er klaar voor, misschien nog wel meer dan in Turkije."

Of het nu het juiste moment is om de banden met Iran aan te halen, met de repressies, is de vraag. Maar dat juiste moment komt er nooit, vindt Kinzer. "Druk ze niet in een hoek door te dreigen, maar zuig ze uit hun woede."

Stephen Kinzer publiceert in juni het boek 'Reset: Iran, Turkey and America's future'.