Muziek voor een stad van wandelende lijken

Door correspondent Kysia Hekster

"De Duitsers bleven maar zeggen dat Leningrad een dode stad was, vol wandelende lijken. En toen opeens: die muziek! Verbluffende muziek voor de hele wereld, we deden ons uiterste best erop."

Galina Jersjova (89) speelde fluit in het orkest dat op 9 augustus 1942 Sjostakovitsj' zevende symfonie opvoerde. De 'Leningradsymfonie' in het Leningrad, nu Sint-Petersburg. De uitvoering was op een bijzonder moment: de stad was door de Duitsers belegerd, vrijwel niets of niemand kon de stad in of uit.

Duizenden mensen stierven dagelijks van de honger en de kou, in totaal kwamen meer dan een miljoen inwoners van de stad om bij de belegering, die 900 dagen duurde. Maar de Russen hielden stand en uiteindelijk trokken de Duitsers zich terug.

Scheurbuik

Een voorbeeld van de Russische standvastigheid vormde het concert. "Op een dag eind maart 1942 hoorde ik thuis op de radio een oproep aan alle nog levende muzikanten zich te verzamelen en te registreren. Ik pakte meteen mijn fluit en ging op pad, ondanks dat ik scheurbuik had."

Sjostakovitsj schreef de symfonie om te laten zien dat de stad leefde, verder ging, ondanks alle doden die er vielen. "Die winter heb ik al mijn familie en geliefden begraven, allemaal stierven ze van de honger", zegt Jersjova nu. "Dus ik wist heel goed wat de Duitsers aan het doen waren, dat het nodig was te bewijzen dat de stad nog steeds leefde, dat deze symfonie de wil van de mensen versterkte."

Uit alle hoeken en gaten moesten muzikanten gezocht worden voor de uitvoering ervan, 24 van hen stierven nog tijdens de repetities. "Natuurlijk gebeurde het vaak dat ik naar een repetitie kwam en dat er opeens iemand niet meer was. Dan had er weer iemand zijn ziel aan God gegeven."

Zware aanvallen

Maar het concert kwam er. "Alle ramen en deuren waren open. Op een gegeven moment begonnen de lampen in de zaal te trillen. Het was angstig omdat we dachten dat het van Duits schieten kwam; later hoorden we dat de commandant van het Leningradfront het bevel gegeven had zware aanvallen op de Duitsers uit te voeren, zodat die niet de kans hadden ons concert te verstoren."

Galina Jersjova is het laatste lid van het orkest van toen die er uit eerste hand over kan vertellen, alle anderen zijn inmiddels gestorven. "Ik luister nu niet meer naar de muziek, het is slecht voor mijn zenuwen. Mijn generatie heeft zo'n ongelooflijk zwaar leven gehad, zo moeilijk. Wat de oorlog ons allemaal heeft afgenomen, het is pure horror."