Officiële excuses voor Sobibor-overlevende

De Nederlandse regering zal zijn excuses aanbieden aan de enige Nederlandse Sobibor-overlevende, Selma Wijnberg. Dat heeft minister Klink van Volksgezondheid laten weten. De vrouw is nadat zij uit het vernietigingingskamp terugkeerde "ongepast behandeld" door de Nederlandse autoriteiten.

Selma Wijnberg was de enige Nederlandse die wist te ontsnappen aan de gruwelijkheden van het Duitse vernietigingskamp Sobibor in Polen. Maar toen ze na een gevaarlijke vlucht en maanden van onderduiken terugkwam in haar woonplaats Zwolle, dreigde ze te worden uitgezet.

Verbittering

Teleurgesteld in de Nederlandse bureaucratie emigreerden Wijnberg en haar Poolse man enkele jaren na WOII eerst naar Israël en daarna naar de Verenigde Staten. Komende maandag keert ze terug naar haar geboorteland: als gast van de Nederlandse regering bij de herdenking van de bevrijding van kamp Westerbork, die dag 65 jaar geleden.

"Beter laat dan nooit", zegt minister Klink over de excuses die de nu 87-jarige Wijnberg zal krijgen. Hij is blij dat ze ondanks alles wat er is gebeurd naar Nederland komt. "Haar verbittering is alleszins begrijpelijk."

"Ik stel het bijzonder op prijs dat ik persoonlijk kennis kan maken met deze mevrouw, die zoveel geleden heeft onder de Tweede Wereldoorlog."

Klusjes

Wijnberg, geboren in Groningen in 1922, verbleef enige tijd in Westerbork nadat ze in 1942 was gearresteerd door de Duitsers. Ze was één van de 34.000 Nederlanders die werden afgevoerd naar Sobibor, het kamp dat niemand levend mocht verlaten, zodat er nooit kon worden getuigd over de massamoorden die er werden gepleegd.

De meeste mensen die in Sobibor aankwamen, werden meteen vermoord. Anderen verbleven er slechts een paar uur om vervolgens naar andere kampen te worden afgevoerd. Dat redde het leven van zeventien Nederlanders, onder wie Jules Schelvis die als mede-aanklager optrad in het proces tegen de Oekraïense kampbewaarder John Demjanjuk.

Wijnberg was de enige Nederlander die langere tijd (van 9 april tot 14 oktober 1943) in het kamp verbleef en er levend uitkwam. Ze was als één van de weinigen uit een groep gehaald om bepaalde klusjes te doen, zoals eten koken, naaien of het repareren van schoenen.

Vreemdelingenpolitie

Tijdens haar verblijf in Sobibor werd Wijnberg verliefd op de Poolse Jood Chaim Engel. In oktober 1943 wisten de twee het kamp tijdens een opstand te ontvluchten. Na een levensgevaarlijke vlucht, waarbij velen door de nazi's werden doodgeschoten of op mijnen liepen in de omgeving van het kamp, vond het paar een onderduikplaats bij een boer op zolder. Ze verbleven daar negen maanden, tot de bevrijding van Polen in juli 1944.

Vlak voor haar terugkeer naar haar geboorteland trouwde Wijnberg met Engel. Ze kregen een zoontje, maar die overleed na een aantal maanden aan voedselvergiftiging.

In Nederland aangekomen werd het paar allerminst met open armen ontvangen. Omdat Wijnberg met een Pool was getrouwd, werd ze door de vreemdelingenpolitie niet meer als Nederlandse beschouwd. Ze dreigden te worden uitgezet, maar omdat Polen geen onderdanen uit het buitenland wilde opnemen, gebeurde dat toch niet.

Boek en documentaire

Journalist en programmamaker Ad van Liempt heeft een boek over het leven van Wijnberg geschreven: 'Selma, de vrouw die Sobibor overleefde'.

Lees hier het weblog van Ad van Liempt

Volgens hem was het nog een hele klus om de vrouw over te halen om voor zijn boekpresentatie en voor de herdenking van de bevrijding van Westerbork naar Nederland, het land dat haar zo heeft laten vallen, te komen.

Komende zondag wordt een documentaire van Van Liempt over Selma Wijnberg uitgezonden. Die is te zien van 19.25 tot 20.15 uur op Nederland 2.

Ad van Liempt - Selma: De vrouw die Sobibor overleefde - Verbum - ISBN 9789074274425 - € 16,95