Zorgen over resistente bacteriën in voedsel

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

Artsen, microbiologen en andere wetenschappers maken zich ernstig zorgen over onderzoeksresultaten die erop wijzen dat mensen via de voedselketen bacteriën binnenkrijgen die resistent zijn voor bijna alle beschikbare antibiotica.

Advies

De wetenschappers gaan op korte termijn aan de ministers Klink van VWS en Verburg van LNV een advies uitbrengen. Het is dan aan de ministers om maatregelen te treffen of verder onderzoek af te wachten.

Vanmiddag vond bij het RIVM in Bilthoven een deskundigenberaad plaats over ESBL (Extended Spectrum Beta Lactamase). Dat zijn enzymen die bacteriën ontwikkelen om zichzelf te beschermen tegen antibiotica.

Infecties

ESBL's maken antibiotica van de derde generatie onwerkzaam. Die antibiotica worden in ziekenhuizen gebruikt bij ernstige infecties en bij patiënten die niet meer reageren op de antibiotica die huisartsen voorschrijven.

De meeste in Bilthoven aanwezige deskundigen maken zich grote zorgen over wat er tot nu toe bekend is over de mogelijkheid dat mensen ESBL's in hun darmflora krijgen via voedsel.

Op grond van de discussie in Bilthoven wordt er nu een document opgesteld door directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding Roel Coutinho. De deelnemers aan het deskundigenberaad krijgen eerst nog de kans om hun zegje daarover te doen voor het als advies naar de ministers Klink van VWS en Verburg van LNV gaat.

Meer patiënten

Voorafgaand aan de vergadering vertelde Coutinho wat er op de agenda stond: "Er zijn aanwijzingen dat bacteriën met ESBL's vanuit kip in de mens terecht komen. Hoe zeker is het dat dat echt zo is? En als het zo is wat moeten we er dan mee? We gaan proberen vast te stellen wat we daar met zijn allen van vinden."

In ziekenhuizen in Nederland melden zich steeds meer patiënten met bacteriën die resistent zijn tegen bijna alle antibiotica. Infecties bij die patiënten zijn moeilijk te behandelen en soms zelfs onbehandelbaar.

Snel

Professor Christina Vandenbroucke, hoofd microbiologie van het VU-MC in Amsterdam, signaleert ook in haar ziekenhuis een flinke stijging van het aantal patiënten dat drager is van resistente bacteriën. Het gaat om veel voorkomende zogeheten gram negatieve bacteriën, zoals de E. coli bacteriën en de klebsiella pneumoniae. De eerste veroorzaken vaak urineweginfecties, de tweede luchtweginfecties.

"In ons ziekenhuis is nu zo'n tien procent van de E. coli en de Klebsiella die we onderzoeken ESBL-positief", zegt Vandenbroucke. "En misschien is het al meer, want het neemt snel toe. Tien jaar geleden was ongeveer één procent ESBL-positief."

In het VU-MC gaat het om minstens vijftig patiënten per jaar die bacteriën bij zich dragen met ESBL's. Die patiënten worden allemaal in isolatiekamers opgenomen ongeacht of ze een infectie hebben of de resistente bacterie alleen maar bij zich hebben. In heel Nederland zijn er duizenden patiënten met ESBL's die resistent zijn tegen vrijwel alle antibiotica.

"De geluiden die we uit het buitenland krijgen zijn nog veel zorgelijker", vertelt ze. "In delen van de Europese Unie zijn vijftig tot tachtig procent van de onderzochte gram negatieve bacteriën resistent tegen bijna alle antibiotica."

Engeland

In India zijn er al ziekenhuizen waar honderd procent van de bacteriën resistent zijn tegen alle antibiotica. "Daar kunnen artsen ook al geen carbapenem meer gebruiken, het middel dat wij nu nog achter de hand hebben als verder niets werkt. De bacteriën hebben al een enzym gemaakt dat hen daar ook resistent voor maakt. In Nederland komt dat nog maar sporadisch voor, maar de eerste gevallen zijn er."

De brede verspreiding van ESBL's in India leidt in Engeland al tot grote problemen. "Ik sprak twee weken geleden een Britse collega die me vertelde dat ze zich in Engeland geen raad weten door de enorme uitwisseling die er is met India. Mensen brengen de resistente bacteriën mee naar Engeland."

Penicilline

"Als de ontwikkelingen zo doorgaan keren we terug naar de tijd van vóór de uitvinding van de penicilline en de antibiotica. In Zuid-Afrika zijn er inmiddels al onbehandelbare tuberculosepatiënten die naar huis gestuurd worden met de mededeling dat de artsen niets meer voor hen kunnen doen."

Om te voorkomen dat het ook elders in de wereld die kant op gaat ziet Vandenbroucke maar één oplossing: "De industrie moet zo snel mogelijk een vierde generatie antibiotica ontwikkelen. En die dan zo duur maken dat het uitgesloten is dat die massaal gebruikt kan gaan worden in de intensieve veehouderij. Helaas zit er maar weinig in de pijplijn wat dat betreft."

Bevolkingsonderzoek

Vandenbroucke was een van de deelnemers aan het deskundigenberaad. Haar afdeling in het VU-MC staat op het punt twee grote onderzoeken te beginnen. "We gaan beginnen met een onderzoek in de provincie Noord-Holland om te kijken hoe vaak ESBL's onder de gewone bevolking voorkomen. En daarbij kijken we ook hoe vaak mensen antibiotica gebruiken en wat hun eetpatroon is."

Het tweede onderzoek naar de aanwezigheid van ESBL in groenten is al van start gegaan. "Frans onderzoek heeft aangetoond dat ESBL's voorkomen in groenten die op en onder de grond groeien. De bacteriën in groenten wijken af van die in onze darmen. Het mechanisme dat de resistentie voor antibiotica veroorzaakt zit in het DNA van de ESBL. We weten niet hoe makkelijk dat overspringt op menselijke bacteriën."

Grond

Uit net gepubliceerd onderzoek van wetenschappers uit Wageningen en uit Schotland blijkt dat de aanwezigheid van resistente bacteriën in de Nederlandse grond de afgelopen zeventig jaar sterk is toegenomen. "Daarvoor hebben ze grondmonsters onderzocht van 1940 tot nu."

Vandenbroucke maakt zich grote zorgen over ESBL's, zoveel is duidelijk. "Vooral omdat mensen vroeger resistente bacteriën opliepen in het ziekenhuis, maar nu hebben ze die vaak bij zich als ze voor het eerst komen."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl