Noord-Ierland blijft gespleten samenleving

Door correspondent Arjen van der Horst in Londonderry

Morgen stemt het Noord-Ierse parlement over een cruciale vredesdeal waardoor Noord-Ierland grotendeels autonoom zal worden. Politieke partijen hebben het akkoord al jubelend beschreven als "het sluitstuk van het politieke vredesproces". Maar wat merken de Noord-Ieren hiervan? Ervaren zij het ook als echte vrede?

Het zijn de kleuren die meestal het religieuze karakter van een Noord-Ierse woonwijk verraden. Zijn de stoepranden rood-wit-blauw geverfd, dan weet je dat je in een protestantse buurt bent beland. De code staat voor de kleuren van de Britse Union Jack, de vlag waaraan de Noord-Ierse protestanten eeuwig trouw zijn.

In katholieke wijken domineert het groen-wit-oranje van de Ierse vlag, die je ook fier aan lantaarnpalen ziet wapperen. Groot-Brittannië bestaat voor hen niet, Noord-Ierland evenmin. Het verenigde eiland Ierland is hun thuis.

Waar deze wijken niet in verschillen zijn de levenshoge hekken en muren die eromheen staan. De Noord-Ieren noemen ze heel eufemistisch 'peace walls'. Maar deze vredesmuren staan eerder symbool voor sociale apartheid van Noord-Ierland dan voor vrede. Al is het Britse leger uit het straatbeeld verdwenen en zijn de tijden van bomaanslagen voorbij, de roerige provincie is nog steeds een gespleten samenleving.

In Belfast houden de muren de katholieke en protestantse wijken uit elkaar. Als het onrustig wordt gaan de grote deuren op slot. Sinds het Goede Vrijdag-akkoord in 1998, dat het vredesproces in stroomversnelling bracht, zijn er in de Noord-Ierse hoofdstad juist meer 'peace walls' bijgebouwd en uitgebreid.

Laatste puzzelstukjes Hoe staat het dan met de vrede in Noord-Ierland? Op het politieke vlak is veel bereikt. Morgen valt het laatste puzzelstukje van de Goede Vrijdag-akkoord op zijn plaats. Het Noord-Ierse parlement in Belfast zal dan instemmen met de overheveling van de bevoegdheid van politie en justitie van Londen naar Belfast. In feite is Noord-Ierland daarmee een autonoom gebiedsdeel geworden dat alleen geen zeggenschap heeft over buitenlands beleid of defensie.

Je zou kunnen zeggen dat daarmee het politieke vredesproces voltooid is. Maar voor veel Noord-Ieren heeft het woord 'vrede' maar een holle betekenis. Neem The Fountain in de stad Londonderry. The Fountain is een trotse protestantse enclave in het katholieke deel van Londonderry (dat de katholieken overigens steevast Derry noemen). Om de wijk staat een van de beroemdste 'peace walls' van Noord-Ierland, die de plaatselijke bewoners de 'interface' noemen.

William Jackson, wiens familie al vier generaties in The Fountain woont, woont pal naast het hoge hek. Zijn huis wordt geregeld belaagd door katholieke jongeren. "Eigenlijk alles wat ze in hun handen kunnen krijgen gooien over het hek heen: stenen, verfbommen, golfballen, voetballen en brandbommen."

Het ergste zijn de molotovcocktails. Jackson: "Die zijn echt gevaarlijk. Als je niet snel reageert ben je zo je huis kwijt."

De meeste protestanten zijn de westzijde van de stad ontvlucht, Weggejaagd, weggepest en bedreigd zochten ze hun heenkomen aan de oostoever van Londonderry. The Fountain, dat nog maar 300 inwoners telt, is de enige protestantse wijk die is overgebleven aan de westzijde. Muurschilderingen en politieke slogans domineren het straatbeeld. 'No surrender'. En: 'Still under siege'. The Fountain is een wijk in staat van permanente belegering.

Mensen als Jeanette Warke proberen een bres in die muur te slaan. Warke is zelf een protestant die werd weggejaagd uit westkant van de stad. Op de plek waar ze geboren is staat nu de 'peace wall' die The Fountain moet beschermen. Maar Warke is niet een vrouw die een grote wrok koestert. Zij leidt het Shared City Project, waarmee ze burgers van beide gemeenschappen bij elkaar probeert te brengen.

Geen echte vrede De vrede die de politieke partijen in Noord-Ierland hebben gesloten is een noodzakelijke voorwaarde voor verzoening, maar het is geen echte vrede. "De echte vrede bouwen we hier, aan de basis. Met deze projecten proberen we mensen direct bij het echte vredesproces te betrekken."

Dat is een moeizaam proces. William Jackson hoopt dat het ooit goed zal komen. "Maar ik zal het niet meemaken dat de peace walls verdwijnen. Misschien mijn kinderen wel, maar ik niet."

Is hij in staat met zijn katholieke buren in vrede te leven? Hij zucht even. "Dat is een moeilijke vraag. Je hoopt van wel natuurlijk. Maar op dit moment? Nee, beslist niet."