'Overschatting dodental Haïti is een noodkreet'
Door buitenlandredacteur Eefje Rammeloo
De Haïtiaanse overheid heeft al 217.000 doden geteld na de aardbeving van januari. De schatting van president René Preval is veel hoger, hij denkt dat het dodenaantal weleens op 300.000 kan uitkomen.
Maar onder andere Hans Jaap Melissen van de Wereldomroep deed een eigen onderzoek. Hij sprak met Haïtianen, telde aantallen op en streepte ze tegen elkaar weg, en kwam tot de conclusie dat het aantal doden niet hoger kan zijn dan 100.000. Een opmerkelijk verschil.
Wat denkt Jeroen Warner, docent rampenstudies aan de universiteit Wageningen over de sterk uiteenlopende cijfers?
Komt het vaker voor, zo'n enorm verschil? "Dat is heel normaal. De regering van een land waar een ramp heeft plaatsgevonden heeft meestal een hele goede reden om cijfers te laag of juist te hoog in te schatten. Hun informatie is dus niet helemaal betrouwbaar. Je schat het dodenaantal veel te laag als je mensen het idee wil geven dat je de situatie in de hand hebt. Dat zag je bij de ramp die zich voltrok toen orkaan Nargis door Birma raasde. En je schat het te hoog als je meer hulp zoekt."
Wat zou er in Haïti aan de hand zijn? "In Haïti bestaat de kans dat de regering het zelf niet weet. Het is niet zo'n efficiënte overheid. En dan gaat er gemakkelijk iets mis: de aantallen in een bepaald gebied worden bijvoorbeeld vertaald naar het hele land. Later blijkt dan dat je ernaast hebt gezeten.
In het begin zit je er eigenlijk altijd naast, want niemand is op dat moment bezig met tellen. Maar na een paar weken komt er meestal een politieke agenda bij kijken."
De Haïtiaanse regering werkt nu met een agenda? "Bij bijna iedere ramp wordt het aantal slachtoffers in het begin overschat. Omdat er paniek uitbreekt, en om veel internationale hulp en aandacht te zoeken."
De Verenigde Naties baseren zich op cijfers van de Haïtiaanse regering. Is dat volgens u een goede methode? "Nee, want bij dit soort rampen werkt de overheid ook niet meer. Hoe precies de aantallen ook klinken, in de eerste weken geloof ik er geen snars van."
De aantallen lopen inderdaad erg uiteen. 100.000 of 300.000 doden is nogal een verschil. "Dat is een reuzeverschil. Ik zou het onderzoek van de Wereldomroep zeker serieus nemen. Deze overschatting is een noodkreet om hulp."
Zullen we ooit weten hoeveel mensen er werkelijk omkwamen in Haïti? "Bij de grote overstromingen in Bangladesh, eind jaren tachtig, daalde de schatting van het aantal doden van 3000 naar 2400, en toen naar 2100. Er waren 2100 mensen verdwenen, maar niet alle lichamen werden gevonden. Mensen verdwenen, werden dubbel geteld, of lichamen verdwenen in de rivier.
Haïti zit nu nog in een noodhulpfase, over een tijdje kom je in een structurele hulpfase. Dan gaat alles weer werken: hulporganisaties reizen gemakkelijker naar getroffen gebieden, ze strepen cijfers tegen elkaar weg, en checken verschillende bronnen met elkaar. Het wordt dan steeds duidelijker in welke orde van grootte we moeten denken. Uiteindelijk zullen onderzoeksjournalisten en NGO's de cijfers bijstellen."