Te sexy T-shirt tegen censuur Iran

Door verslaggever Jeroen Wollaars

Dansen is eigenlijk verboden, net als westerse muziek. Vrouwen moeten ook op het toneel verplicht een hoofddoek dragen. En zingen mogen ze niet, tenzij er een man meezingt. Net als de Iraanse samenleving staat de theaterwereld bol van de ver- en geboden die het kunstenaars niet makkelijk maken. Toch vinden velen een uitweg en het publiek smult er van.

In Teheran werd eind vorige maand het Fadj Theaterfestival georganiseerd. Vanwege het optreden van het regime tegen de demonstrerende menigten, hadden veel kunstenaars het festival dit jaar geboycot. Anderen vonden juist dat ze het moesten aangrijpen om hun stem te laten horen. Velen die optraden, deden dat ook.

Veelbetekenend Zo stonden er opvallend veel stukken geprogrammeerd van Shakespeare. Stukken bijvoorbeeld over manipulatieve machtswellustelingen die de rechtschapen koning vermoorden om zelf de macht te grijpen: Hamlet. Een veelbetekenend toneelstuk in een land dat onder voortdurende spanning leeft na de omstreden herverkiezing van president Ahmadinejad.

Of een stuk van Dürrenmatt over de laatste Romeinse keizer die zich liever bezighoudt met zijn eigen beslommeringen dan die van het volk. De theaters zitten bomvol, tot op de trappen en de speelvloer zitten rijendik toeschouwers die haarfijn aanvoelen wat de maker probeert te zeggen.

Je moet maar durven in een land waar kritiek op het regime kan worden opgevat als een misdaad tegen God en bestraft kan worden met de dood.

Goedgekeurd Maar de toneelstukken zijn allemaal goedgekeurd door de censuur. Acteurs moeten de stukken 'voorspelen' voor een commissie. Daar zitten niet de meest intelligente mensen in, vertelt een actrice: "Ik trek express een T-shirt aan met te korte mouwen, zodat ze andere kleding eisen, in plaats van te letten op de inhoud van het stuk."

Een ander vertelt dat er corruptie is. Regisseurs met veel connecties kunnen meer doen dan regisseurs die minder mensen kennen.

In een land zonder vrije pers, met een oppositie die stevig aan banden ligt, lijkt het theater een laatste vrijplaats te zijn. Dat vertelt ook theaterdeskundige Neil van der Linden, die het Fadj Festival bezocht. Hij ziet mensen bijvoorbeeld joelen in een voorstelling van Brecht om een doorgeslagen priester, die voor alle goede verstaanders in de zaal eigenlijk een ayatollah is.

Spanning De opvoering van een toneelstuk is vaker aanleiding geweest voor revolutionaire ontwikkelingen; tot de Belgische Revolutie bijvoorbeeld.

Er waren dan ook momenten dat de spanning in de propvol gepakte zalen te snijden was. Toen een toneelstuk eindigde met 'The Wall' van Pink Floyd bijvoorbeeld. Maar dat was vorig jaar, toen de massademonstraties nog moesten beginnen.