Nederland en de Holocaust
Er is nooit een schriftelijk bevel gevonden om de Europese Joden, en de Sinti en Roma, systematisch te vermoorden, maar ergens in het najaar van 1941 moet Adolf Hitler de beslissing hebben genomen.
Hij legde de organisatie in handen van Heinrich Himmler en Reinhardt Heydrich, de top-twee van de SS. Heydrich zette de opzet uiteen op de Wannsee-conferentie, in een villa in Berlijn, op 20 januari 1941.
Vertegenwoordigers van alle nazi-departementen waren aanwezig en ze kregen in dit elegante vergadercentrum te horen dat ze de SS niets in de weg mochten leggen. Het was het begin van wat een systeem van industriële vernietiging van mensenlevens zou worden.
Tussen 1941 en 1942 werden de concentratie- en vernietigingskampen gebouwd waar miljoenen mensen zijn vermoord. Wie niet paste in de nazi-ideologie kon rekenen op een wisse dood, de Joden voorop.
Vernietigingskamp Er zijn in totaal ongeveer 107.000 Joden uit Nederland gedeporteerd. De meesten, meer dan 60.000, kwamen in Auschwitz terecht, in het zuid-westen van Polen. In het kamp Auschwitz-Birkenau waren verschillende gaskamers, waar het blauwzuurgas Zyklon B werd gebruikt.
Auschwitz was vooral vernietigingskamp, maar ook werkkamp, vandaar dat enige duizenden deze hel hebben overleefd.
Dat was onmogelijk in de Oost-Poolse kampen, zoals Belzec, Treblinka en Sobibor. De Joden die daar terecht kwamen, gingen linea recta de gaskamer in. Slechts enkele tientallen wisten te ontsnappen en konden er na de oorlog van getuigen.
In Sobibor zijn 34.000 Joden uit Nederland vermoord, niet met Zyklon B, maar met gas uit een zware motor van Russische makelij.
Doodwerken Er zijn ook Nederlandse joden gedeporteerd naar andere nazikampen. Ongeveer 6000 naar het gemengde kamp Majdanek in Oost-Polen. En tegen de 5000 naar Theresiënstadt, een doorgangskamp in Tsjechië. Wie daarheen moest, had een grotere kans op overleven, al kwamen sommigen uit deze groep uiteindelijk toch in Auschwitz terecht.
Vroeger in de oorlog zijn groepen Nederlandse Joden naar Mauthausen in Oostenrijk gestuurd, ruim 1700 in totaal. Daar moesten de gevangenen zich doodwerken in de steengroeven. Weinigen haalden het einde van de oorlog.
Een bijzondere positie had het kamp Bergen Belsen, in de buurt van het Duitse Hannover. Het was een soort opvangkamp voor allerlei groepen. Er werden enige duizenden joodse Nederlanders naar toe gedeporteerd, die in aanmerking zouden komen voor gevangenenruil en daardoor voor emigratie. Veel kwam daar niet van terecht.
Bergen Belsen kreeg aan het eind van de oorlog bovendien duizenden gevangenen uit andere kampen te verwerken, ook uit Auschwitz. De toestand werd er volstrekt onhoudbaar, er zijn duizenden joodse gevangenen van honger en ellende doodgegaan.
Slechts 5000 Joden uit Nederland hebben de concentratiekampen overleefd en keerden na de oorlog terug. Namen lezen Naar aanleiding van de Holocaust Memorial Day is Nederland deze week begonnen met de herdenking van de Nederlandse slachtoffers van de concentratiekampen. Op intiatief van Herinneringscentrum Kamp Westerbork worden gedurende vijf dagen door vrijwilligers, kampoverlevenden en bekende Nederlanders alle namen voorgelezen van de 102.000 mensen die zijn omgekomen in de kampen. Op 27 januari worden de laatste namen voorgelezen.