Joodse leider levert kritiek op paus
Door correspondent Bas Mesters
Een Italiaanse Joodse leider heeft Paus Benedictus XVI zondagmiddag gezegd dat paus Pius XII zich krachtiger had moeten verzetten tegen de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Riccardo Pacifici zei dit tijdens een lang verwacht bezoek van Benedictus aan de synagoge van Rome. Benedictus reageerde met de opmerking dat het Vaticaan "verborgen en discreet" veel Joden heeft gesteund.
De paus zei verder te hopen dat "de plagen van het christelijk antisemitisme voor altijd uit de weg zullen zijn geruimd" en beklemtoonde de dialoog tussen Joden en christenen in "broederschap en wederzijds respect" voort te willen zetten. "Bewust van de verschillen die er tussen ons zijn, kunnen we samen stappen vooruit zetten."
In de aanloop naar het bezoek was de spanning flink opgelopen. 24 jaar geleden bezocht Johannes Paulus II de synagoge als eerste paus, een cruciale ontmoeting die de betrekkingen tussen Joden en christenen veel goed deed. Benedictus heeft die goede relatie de afgelopen jaren echter onder druk gezet met enkele beslissingen die niet goed zijn gevallen.
Bisschop Williamson Zo heeft hij de Latijnse mis, waaronder een Goede Vrijdag-oproep aan de Joden om zich te bekeren, geherintroduceerd. Hij zocht ook toenadering tot de aartsconservatieve en geëxcommuniceerde Lefebvristen, onder wie de Holocaustontkenner bisschop Richard Williamson.
En het Vaticaan preludeerde een maand geleden op een mogelijke zaligverklaring van de omstreden oorlogspaus Pius XII die tijdens de oorlog de Jodendeportaties nooit publiekelijk heeft veroordeeld. De zaligverklaringprocedure is na heftig verzet van de joodse gemeenschap op een lager pitje gezet.
Vanwege al deze gevoeligheden was de voorzitter van de Italiaanse rabbijnenvereniging zondag niet aanwezig bij het bezoek van de paus. De voorzitter van de Joodse gemeenschap in Rome, Riccardo Pacifici, riep de paus in een geëmotioneerd welkomstwoord op de archieven van het Vaticaan te openen, opdat Joden en christenen tot een gezamenlijk oordeel zouden kunnen komen over de handelswijze van paus Pius XII.
Zwijgen doet pijn Pacifici beklemtoonde dat er zeker katholieken zijn geweest die joden hebben geholpen. Zo is zijn grootvader door zusters uit Florence verstopt en gered van vervolging door de nazi's. Maar het publiekelijk zwijgen tijdens de oorlog van Pius XII doet volgens hem nog steeds pijn, omdat er iets gedaan had moeten worden.
"Pius publiekelijke afkeuring van de Jodenvervolging had de treinen van de dood wellicht niet gestopt, maar had een signaal, een woord van extreme troost kunnen zijn voor onze broeders die naar de schoorstenen van Auschwitz zijn getransporteerd.'
De paus zei dat de kerk al in het verleden vergiffenis heeft gevraagd voor "de gebreken van haar zonen, die op een of andere manier de plaag van het antisemitisme en anti-judaïsme hebben kunnen bevorderen".
Shoah Benedictus omschreef de Shoah als voortkomend "uit een weg van haat die ontstaat wanneer de mens zijn schepper vergeet en zichzelf in het centrum van het universum plaatst".
Hij riep in zijn toespraak op niet alleen naar het verleden te kijken, maar ook naar de weg die Joden en christenen gezamenlijk kunnen gaan, omdat ze dezelfde God dienen en belangrijke waarden delen zoals: respect voor het leven, bescherming van de familie als fundamentele bouwsteen van de samenleving, en bescherming van de schepping (lees het milieu). De paus nodigde moslims ook nadrukkelijk uit daaraan bij te dragen.